Geceleri yağmur yağınca Bankalar Caddesi dev bir aynaya dönüşür. Sigara izmaritleri, plastik kapaklar, gazete parçaları, tadilat tozları, sıkılmış portakal kabukları, kablo artıkları ve daha türlü çer çöp caddeye tutunamaz olur. Kaldırımın dibinden yokuş aşağı akan kahverengi suyla bir sürüklenir, Yüksekkaldırım’dan daha kuvvetli bir debi ile koli, naylon torba, sigara paketi, pleksiglas parçacıkları ve etnik aksesuarlar taşıyarak inen çamurlu suyla birleşir, bu kez denize kavuşabilecekmiş gibi Karaköy Meydanı’na doğru güldür güldür hücum eder. Ve tıpkı daha önceki denemelerde olduğu gibi, düzleşen caddede coşkusunu kaybeder, hızla geçen otomobil lastiklerinin altında, tramvay yolundaki paket taşlarının derzlerinde ve tuzak gibi oraya buraya kurulmuş mazgalların parmaklıklarında yok olur, gider.

Banka ve sigorta şirketlerinin memurları caddeye parmak uçlarıyla basıp servislere sığınırlar hemen. Elektrikçi esnaf ve han çalışanları mesaiyi fazla uzatmaz, kara şemsiyelerini açıp iskeleye doğru yollanırlar yağmur oluklarının kıyısından. Yeni kimse gelmez. Kediler, martılar, güvercinler bile terk etmiştir caddeyi. Karınca cesetleri çamurlu suyun içinde taklalar atarak sürüklenmektedir.

Yanıkkapı Sokak’ın başına bir kamyon yanaşır. Hava nasıl olursa olsun bekler orada. Civarın kağıt toplayıcıları hasılatlarını yüklemek üzere çuval gövdeli arabalarının tekerleklerini sürerler kamyona doğru; Şişhane, Eski Banka Sokak ve Karaköy yönünden. Şişhane’den gelenler yokuş aşağı saldıkları arabalarına taşıtırlar kendilerini. Gündüz de gece de gölge gibidirler. Hangisi ihtiyar hangisi delikanlı anlaşılmaz. Hele yağmurlu gecelerde hiç anlaşılmaz. Sesleri kart ve küfürlüdür hepsinin. Bulurlarsa sigara içerler. Bağıra çağıra, topladıklarını döke saça, kamyon kasasının kapağını hoyratça vura vura görürler işlerini. Cadde en çok onlardan, bir de geceleri şantiye girişine bağlanıp umutsuzca havlayan köpekten çeker en çok.

Kamyon işini bitirip homurdanarak Perşembe Pazarı’nın ara sokaklarında gözden kaybolunca, köpek de bitkin düşerek inlemeye ve nihayet uyumaya başlayınca, işte o zaman dingin bir aynaya dönüşür cadde. Pırıl pırıl, her köşesiyle yansıtmaya, her soruya yanıt vermeye hazır dev bir aynaya.

Bu toprakların insanları korkar aynalardan. Hele böyle köşe bucağı kaplayıp kaçacak delik bırakmayanından iyice korkar, uzak dururlar. Caddenin olağanüstü bir hali yoktur oysa. Gördüğünü yansıtabilir ancak. Herkesten, herşeyden; en yakın dosttan, sevgiliden, ana, babadan bile daha dürüsttür yani. Kollamaz ama dürüsttür. Anlamanı sağlar bu dürüstlük. Öğrenmeni sağlar. Daha iyi görünmek istiyorsan ne yapabileceğinle ilgili düşünmeni sağlar. Zaten iyiysen ve kendine haksızlık ediyorsan, bunu fark etmeni sağlar.

Korkarlar ama ondan. Gündüzün mağrurları, mağdurları, mangalda kül bırakmayanları, meraklıları, ürkekleri, çılgınları, gözüpekleri, gizemlileri yanından bile geçmezler cadde ışıl ışıl parlayınca.

İşte öyle gecelerde Yazar ortaya çıkar. Su göletlerine, ıslak bina gövdelerine, demir han kapılarına, parke taşlı kaldırımlara, tarihi bankaların dev camlarına, basamaklarını ıslak kirpikler gibi kırpıştıran Kamondo merdivenlerine bakar dikkatle. Baktıkça görür. Gördükçe fark eder. Fark ettikçe öğrenir. Öğrendikçe ürperir. Ürperdikçe hayran olur. Hayran oldukça hüzünlenir. Hüzünlendikçe anımsar. Anımsadıkça utanır. Utandıkça pişman olur. Pişman oldukça netleşir. Netleşikçe düzelir. Düzeldikçe iyileşir. İyileştikçe güçlenir. Güçlendikçe gülümser. Gülümsedikçe rahatlar. Rahatladıkça affeder. Affettikçe kendiyle, onu var edenlerle tanışır, barışır.

Tüccar, esnaf, fahişe, kadı, şair, çalgıcı, imam, rahibe, semazen, voyvoda, bankacı, mimar, asker, ressam, katil, çocuk, sakat, ihtiyar hallerini görür sırayla. Cimri, hayırsever, saf, kabadayı, azınlık, hoyrat, yatalak, cilveli, nemrut, isyankar, özenti hallerini. Ürkek ve cesur halerinin iki ayrı su göletinden yan yana kendisine baktığını görür mesela. Onları ayıran taşı kaldırdığında nasıl iç içe geçtiklerini. Bunun benzer ya da zıtmış gibi görünen bütün halleri için geçerli olduğunu.

Aslında bir büyük aynaya dönüşen caddenin küçük küçük aynacıklardan oluştuğunu bilir Yazar. Her küçük aynaya ayrı bir halin yansıdığını, insanların bütüne bakmak yerine bu küçük aynalarla yetindiğini ve bu yüzden hayatı farklı, kopuk ve eksik algıladıklarını…

Ama o Yazar’dır işte. Birliğin kusursuz dinginliğinin de farkındadır, hikayenin kusurlu parçalarda gizlendiğinin de. Su göletlerine, ıslak asfalta, büyük han camlarına dikkatlice bakar. O gece hangi halini daha net görüyorsa, o olacaktır. Levanten Osmanlı Bankası memuru, çuvalındaki dinamitlerle bankayı havaya uçurmayı planlayan Ermeni milliyetçisi, Alevi han çaycısı, Siirt’li avizeci, Rum laternacı ve Fransız şair yansır gözbebeklerine. Bazısı biraz bulanık, bazısı hafif dalgalı, bazısı kırık dökük.

O gece hiçbiri olamayacağını anlar, Yazar. Issız cadde boyunca bir o yana, bir bu yana yürür durur.

Caddenin başında bir karaltı belirir, kim bilir ne zaman sonra. Gölge ya da karanlıkta kalmış bir nesne değil, ağır ağır hareket eden bir gövdedir bu. Yazar ona doğru sıklaştırır adımlarını. Yaklaştıkça belirginleşir karaltının kimliği. Arabası başındaki bir Tatlıcı’dır bu. Kurumasınlar diye kaşığıyla tepsideki şerbeti tatlıların üzerinde gezdirmektedir.

Adamın yanında durur, Yazar. Ellili yaşlarda, görmüş geçirmiş biridir. Genellikle Alageyik Sokak’ın başında bekleyip, geneleve çıkan vatandaşa satış yaptığını, müşterilerinin; yokuşu çıkmadan önce gücünü kuvvetini toplama derdindeki öğrenci, işçi ve taşradan kısa süreliğine gelmiş erkeklerden oluştuğunu anlatır, Tatlıcı. Genelev kapandıktan sonra da arabasını buraya, Yüksekkaldırım’ın kıyısına park edip, eğlenceden dönenleri beklemektedir.

Yazar, Tatlıcı’ya bir gecede ne kadar kazandığını sorar. Cüzdanını çıkarır, telaffuz ettiği rakamın tamamını adamın eline sayar. Yağmurluğu kendisine bırakıp, evine gidip dinlenmesini, sabaha karşı gelip arabasını almasını söyler.

Tatlıcı bir paraya, bir Yazar’ın yağmurdan sırılsıklam olmuş suratına bakar. Üç kağıtçı birine benzemiyordur. Sıcacık evi tüter burnunda. Uykusuzdur da bir gece önceden. Parayı sayıp cebine koyar. Anahtarını çıkarır. Arabayı kaldırım demirlerinden birine zincirleyip asma kilidini takar. Yağmurluğunu Yazar’a teslim eder. Sabah ezanından yarım saat sonra buluşmak üzere, hızlı adımlarla iskeleye doğru yollanır, tramvayın gerisinde gözden kaybolur.

Yazar, yağmurluğu giyip arabanın başına geçer. Ayağının dibindeki su birikintisinde tatlıcı haliyle göz göze gelir. Kaşığı eline alır. Bir gözü Yüksekkaldırım’da, tepsideki şerbeti tatlının üzerinde gezdirerek hikayesini beklemeye başlar.

Mecburdu buna. Ayakkabısı, çorabı, elbisesi, tokası, çiçeği, elması hepsi tertemiz, ütülü, fırfırlı, tazecik, cıvıl cıvıl olmadı mı sokak kapısının eşiğine adımını atamazdı. Yıllarca annesi, teyzeleri, ablaları, nineleri, komşuların kızları, daha kimler itmiş, çekmiş, çimdiklemiş, saçından sürüklemiş, kucaklayıp kapı önüne bırakmış, hırsını alamayıp tokatlamış, yine de inadını kıramamıştı.

Sırları dökük, ortadan çatlak aynalarının karşısına geçip, kendini beğenmeden, hiçbir güç onu eşiğe çıkaramazdı. Yaka paça gündelik giysileriyle sokak kapının dışına sürüklendiğinde mesela, bir yolunu bulur, pencere pervazından, kapı aralığından, bacak arasından kendini tek göz evlerine atar, cenin gibi dizlerini karnına çekerek küçük, esmer elleriyle yüzünü kapatır, dua edercesine dudaklarını kımıldatırken sokakla hazırlıksız yüzleşmiş halini unutmaya çalışırdı.

Bir prenses öyle alelade giysilerle, saçını taramadan, bereket simgesi elmasını, güzellik saçan çiçeğini eline almadan eşiğe çıkamazdı çünkü. Ancak bunlar tamamsa sokak kapısına dikilip etrafı süzebilir, gelen geçenin hayran bakışlarını sineye çekebilir, şapırdatarak elmasını yiyebilirdi. Ama eşikten dışarı adımını atamazdı o zaman dahi. Bir prensesin sokakta evcilik oynadığı, ekmek almaya gittiği filan duyulmuş, görülmüş şey miydi?

Kural kesindi. Bebekliğinden beri istisnasız her gece rüyalarında bildiriliyordu bu. Gerçek hayattakilerden çok daha güçlü, güzel, heybetli, korkunç, kanatlı, suratsız, dilsiz, ışıltılı varlıklar türlü yollarla söylüyorlardı bunu ona.

Kurala uymadığı bir gece öyle bir cezalandırılmıştı ki rüyasında, bir daha hiç uyanamayacağını sanmıştı. Ayakları, elleri evin eşiğine adeta çivilenmiş; önünden gelip geçen kamyonlar, vinçler, çizmeli polisler, kazma kürekli, baret giymiş işçiler giysilerine, yüzüne, ağzına, burnuna toz, çamur, taş, sıçratır; siyah saçlarını çimento rengine boyar; narin tenini yara bere içinde bırakırken Prenses yerinden kımıldayamamıştı.

Tuğla, beton, kiremit parçaları yağmaya başlamıştı üstüne. Her yerden… Yağmur gibi… Ortalığı sis basmıştı. Bombalar düşüyordu sanki dört yanına, yer sarsılıyor, yıkım şiddetleniyordu. İsabet eden her parça canını yakıyor, ezilen bedeni acı içinde kıvranıyor, ciğerleri toz toprakla doldukça soluk almakta zorlanıyordu.

Nihayet kaya gibi büyük bir kütlenin, belki bir iş makinesinin ucundaki balyozun, belki yukarıdaki viyadükten aşağı düşen bir kamyonun altında kalmak üzereyken kan ter içinde uyanmıştı. Bütün aile çığlıklar atan kızın başına toplanmıştı, uyku sersemi. Prenses, dakikalarca hüngür hüngür ağladıktan sonra konuşabilecek duruma gelmiş, babasından bütün ev ahalisi adına “bir daha asla ve asla hiç kimse Prenses’i sokağa adım atmaya zorlamayacak” sözünü aldıktan sonra biraz olsun sakinleşebilmişti.

Bir tek babası anlıyordu Prenses’i. Kara gözlerini kocaman açarak anlattığı hikayeleri dikkatle dinliyor, ona içtenlikle inanıyordu. Ama ablaları çekemiyordu babalarının kaçık kardeşlerini “prensesim” diye çağırmasını, dizine oturtup saçlarını okşamasını. Babaları işe gidince inadına bulaşık yıkama, yer silme, döşek toplama, soba yakma işini ona gördürtüyor; süslenip kapı eşiğine çıkamasın diye iş üstüne iş yığıyor; söz dinlememeye yeltenirse, onu üstündeki eski püskü giysilerle sokağa çıkarıp, cümle aleme teşhir etmekle tehdit ediyorlardı.

Annesi engel olmuyordu ablalarına. Hatta konu komşuyla bir araya geldiğinde fısıldayarak küçük kızının tuhaflıklarından dert yanıyor, babası yüz verdiği için bunca şımarıklığa cesaret edebildiğinden dem vuruyor, böyle giderse adının mahallenin delisine çıkacağını, -“bak şuraya yazıyorum” dedikten sonra- bu kızın başlarına bela olacağını söylüyordu.

Sokağın köşesinde, onlarınkinden de döküntü bir evde Sidikli Hayriye adlı bir dul kadın yaşıyordu. Yoksulluktan tedavi ettiremediği için kronikleşen rahatsızlığı yüzünden çişini tutamamaya başlamış, bu yüzden evden uzaklaşamaz olmuş, bu yüzden gündelikçiliği de bırakmış, bu yüzden daha da yoksullaşmış, bu yüzden avurtları erken çökmüş, otuzlarında bir kadın. Onun beş altı yaşlarındaki ufak oğlu Sümüklü Süleyman inanırdı bir de Prenses’e. Beyaz entarisi, kırmızı tacı ve pabuçları, peri resimli çorapları, bir elinde elması, diğerinde çiçeğiyle eşikte görüldüğünde, Süleyman bulunduğu yerde çakılıp kalır, gözlerini ondan alamazdı.

Süleyman’ın karanlıkta gözüne fener tutulmuş tavşan gibi donakalışları mahalleli tarafından alay konusu edilirdi. Sürekli burnuna çektiği yeşil sümüğünü bile öylece dışarıda unuturdu Prenses’i görünce. Yerçekimine direnemeyen sümüğü, yeşil bir solucan gibi dudağına, oradan da çenesine iner; Süleyman ise Prenses gözden kayboluncaya dek bunun farkına varmazdı.

Süleyman, öylece kalakalıp dalga konusu olacağına Prenses’e yaklaşıp bir şeyler demek; çiçekçi komşunun çöpünden henüz solmamış bir çiçek bulup getirmek, ona olan hayranlığını ifade etmek, gönlünü almak isterdi elbette. Ama elinden bir şey gelmiyordu işte; gece gündüz Prenses’in hayalini kuruyor, onu gördüğünde ise bir mucizeye tanık olmuşçasına büyülenip kalıyordu.

***

Kentsel dönüşüm projesi önce bir dedikodu, felaket tellallarının çıkardığı bir söylenti gibi karşılandı mahallede. Aşağı mahalleden belediyede tanıdığı olan biri projenin seçimlerden sonra devreye sokulacağını söylediğinde de pek ciddiye alınmadı. Belki bölgedeki evlerin çoğu tapusuz, ruhsatsız, vergisizdi ama bu onlarca yıldır böyleydi. Şehrin göbeğindeki arazi değerliydi ama kentsel dönüşüm projeleri genellikle tarihi dokusu olan semtlerde uygulanmıyordu. Hem mahalle kaç seçimdir iktidar partisine oy veriyordu, Mahmut Ağa’nın her tür resmi dairede hemşehrileri, tanıdıkları bulunuyordu.

Ama düşündükleri gibi olmadı. Seçimlerin ardından yıkım kararı alındığı haberi geldi. Hazırlıklar hızla sürdürüldü. Tapulu ev sahiplerine merkezin çok uzağındaki toplu konutlara yerleştirilecekleri, diğerlerine boşaltmadıkları takdirde evlerinin eşyaları ile yıkılıp atılacağıa bildirildi.

Prenses’in babası yıllardır gecekondularının parasını ödüyordu ama tapusu yoktu elinde. Sidikli Hayriye ve sokaktaki pek çok komşu gibi… Her ay taksitleri toplayıp, senetleri yırtarken tapuları kasada tuttuğunu söyleyen Mahmut Ağa, adamları ile birlikte bir sabah sırra kadem basınca mahalleli resmi görevlilere kah direnen, kah yalvaran bir çaresizliğin içine düştü.

Görüşmeler, tebliğler, tatlı dille ikna çalışmaları, tehditler derken, sonunda yıkım günü geldi. Sokaktaki binaların çoğu boşaltılmıştı. Geriye eşyalı, insanlı, yalnızca iki gecekondu kalmıştı: Sidikli Hayriye’ninki ve Prensesler’in evi…

Polis, yıkım araçları ve gazeteciler mahalleye girdiğinde bu iki evde yaşayanlar sokağın başında el ele tutuşmuş, gövdeleri ile barikat oluşturmuştu. Üç kişi hariç: Altına kaçırmaktan korktuğu için evinden çıkamayan Sidikli Hayriye, giyinmiş süslenmiş, olan biteni kapı eşiğinden izleyen Prenses ve o eşikte belirdiğinden beri barikattaki görevini unutup Prenses’e kilitlenen Süleyman.

Polisler Prenses’in babasını, kendini yerden yere atan annesini, ablalarını, Sidikli Hayriye’nin büyük çocuklarını etkisiz hale getirip ekip aracına tıktı. İki polis Hayriye’nin kollarına girerek, en ufak direniş göstermeyen kadını da minibüse taşıdı. Kadıncağız heyecandan koltuğa oturur oturmaz çişini yapmaya başladı. Araçtakilerin ayaklarının altı göl oldu. Polis söylenerek başını iki yana sallayıp kapıyı kapattı. Yıkım aracı Sidikli Hayriye’nin evini yıkmadan önce belediye görevlileri içerideki kırık dökük eşyalardan hacimli olanları elektrik direğinin dibine taşıyıp üzerlerini battaniye ile örttü.

Evi yıkılırken Sidikli Hayriye’nin yüzünde isyan ve üzüntüden çok, az önce altına işemiş ve hayatı boyunca uğruna çalıştığı her şeyi sersemce yitirmiş olmanın utancı okunuyordu. Kepçenin ucu, gençliğinde rahmetli kocasına, o öldükten sonra çocuklarına günde üç öğün yemek hazırladığı, pişirdiği, bulaşık yıkadığı mutfak tezgahını parçalarken gözünden bir damla yaş süzüldü. Misket gibi, iri, ağır bir tanecik göz yaşı… Tam o sırada arabanın içinde Süleyman’ın olmadığını fark etti. Avazı çıktığı kadar bağırmaya, polis aracının camlarını yumruklamaya başladı. Memurlar bu çırpınışları yıkılmanın üzüntüsüne bağladılar. Kadınla ilgilenmediler.

Sidikli Hayriye’nin evi de diğerleri gibi moloz yığınına döndükten sonra, ayakta bir tek ev kalmıştı. Araçlar, memurlar ve gazeteciler o eve doğru yöneldiler. Ve Prenses’i ilk o zaman fark ettiler. Tiril tiril giyinmiş, saçlarını güzelce taramış, kırmızı tacını takmış, bir elinde giysi ve aksesuarlarının rengi ile uyumlu kırmızı, beyaz çiçekler tutuyor, diğeri ile yeşil elmasını dişliyordu. Bu kez rahmetli büyükannesinin tespihi de elindeydi. O gün daha fazla duaya ihtiyacı olduğunu düşünüyordu.

Yıkıntıların ortasındaki dökük gecekondunun eşiğinde dikilen bu süslü kız çocuğu hemen gazetecilerin ilgisini çekti. Flaşlar arka arkaya patladı. Fotoğraflar haber servisleri ile paylaşıldı. Komiser, kızın bu kadar ilgi çekmesinden hoşlanmamıştı. Kameraların önünde daha uygar, sevecen bir görüntü vermek için adamlarına “durun” diye bir el işareti yapıp, kıza doğru yürümeye başladı. Başını eğip tatlı tatlı bir şeyler söyledi önce. Prenses hiç ilgilenmeden başka yöne bakıyor, elmasını ısırıyordu. Rüyası gelmişti aklına, kabusu… Onu düşünüyordu.

Komiser elini kaldırdı. Kızın saçlarını okşayıp şefkat göstermeye hazırlanıyordu ki, yıkıntıların arasında bir hareket oldu. Prenses eşiğe çıktığından beri orada kıpırdamadan duran Süleyman birdenbire fırladı. Kurşun gibi hızlı, Prensesler’in evin kapısına vardı. Kollarını açarak Komiser ile Prenses’in arasına girdi. Dişleriyle gözlerini her türlü tehdide göğüs gerebileceğini gösteren bir kararlılıkla kısarken sümüğünü içeri çekti.

Flaşlar ardı ardına patlıyor, internet gazeteleri ve sosyal medya; yıkıntıların ortasında elmasını dişlemeyi sürdüren Prenses, onun bir metre boylarındaki gözü pek fedaisi Süleyman ve bu irade karşısında ne yapacağını bilemeyen Komiser’in şaşkın görüntüleriyle çalkalanıyordu.

Komiser olabildiğince yumuşattığı sesiyle, Süleyman’ın başının üstünden bakarak: “Güzel kızım ver elini, babanların yanına götüreyim seni. Senin iyiliğin için söylüyorum. Bak ne güzel giyinmişsin. Size en ufak zarar gelmesini istemeyiz.” diye konuştu.

Kız uykudan uyanır gibi başını çevirdi adama doğru. Bakışlarında ne korku, ne de çocukluk vardı. “Hayır, buradan ayrılamam.” dedi. “Buna mecburum.”

“Duydun Prenses’i.” diye bağırdı Süleyman. “Bas git hadi!”

Komiser’in alnı kırıştı. Kaşlarını çatmış, adamlarına “Alın şunları” demeye hazırlanıyordu ki, telsizden, “Çocukları bırakın.” diye bir anons geldi.

Komiser: “Amirim, hava kararmak üzere. Bu evi yıkmazsak görev tamamlanamayacak” diye yanıtladı.

“Emir yukarıdan.” diye kestirip attı telsizden gelen ses. “Çocukları ve son evi bırakın. Görev tamamlanmıştır.”

***

İki yıl sonra mahallenin bulunduğu yere metro gelmiş, işyeri ve konut olarak kullanılmak üzere gökdelenler dikilmiş, şehrin en büyük alışveriş merkezlerinden biri açılmıştı. Tam alışveriş merkezinin ana giriş kapısının karşısında ise Prensesler’in evi bulunuyordu.

Prenses ve ailesi inşaat şirketinin gökdelende yeni daire, farklı bir bölgede daha geniş bir ev hatta villa gibi tekliflerini kararlılıkla reddetmiş; kamuoyu da tamamen Prenses ve ailesinin yanında, davayı dikkatle takip edince yerinden kımıldamamayı başarmıştı. Şirket, en sonunda evin dış görünümünü güzelleştirecek bazı tadilat önerilerini kabul ettirebilmiş; bu kapsamda çatı ve dış cephe yenilenmiş, bitişiğine aynı büyüklükte bir ev daha ilave edilerek Sidikli Hayriye ve ailesi oraya yerleştirilmiş, böylece alışveriş merkezinin girişindeki bu tuhaf gecekondu, müşteriler için daha az rahatsız edici hale getirilmeye çalışılmıştı.

Bazı günler, kendini hazır hissettiğinde Prenses yine giyinip süslenip eşiğe çıkıyor, elmasını yiyerek umursamaz gözlerle etrafına bakıyordu. Onun çıkmasını bekleyen kadın ağırlıklı bir grup ziyaretçi AVM’nin girişindeki çiçekçiden birer demet çiçek kaptıkları gibi Prenses’in huzurunda yerlere kadar eğiliyor, çiçekleri ayaklarının dibine seriyor, adaklarını, dileklerini fısıldayıp Prenses’ten yardım diliyorlardı. Prenses bazen başını hafifçe sallayıp kadınlar için dua edeceğini ima ediyor, bazen de evlerinin hemen karşısına inşa edilen büfede, Prenses’in babasının yanında işe giren Süleyman’ın, kendisine kilitlenen bakışlarına karşılık veriyor, hatta iki yıldan beri arada bir gülümseyiveriyordu.

Kovulmuştu. Ve hiç fena hissetmiyordu kendini. Rüzgar yüzünü tatlı tatlı yalıyordu. Omuzlarındaki tek ağırlık ceketi. Onu da çıkardı. Kravatını katlayıp cebine koydu. Şehir bomboştu. Hiç görmediği kadar… Belki o saatlerde hep böyle olurdu. Kovulmasa haberi bile olmayacak.

Yanından takasıyla bereli bir balıkçı geçti. Pata pata… Bir martı irtifa kaybetti. Suya çarpmadan toparladı, balık dibe kaçtı belli ki. Güneş bile mesai yapmıyordu, hayret: Her yer gri. İstese yürüyerek karşıya geçebilirdi. Ya da martıyla bir havalanır. Çünkü kaldırım, deniz ve gökyüzü aynı renkti, aynı rengin aynı tonu. Böyle havalarda çalışmamak lazım. Yüzmek, uçmak ya da en iyisi bildiğin gibi yürümek varken, çalıştırmak isteseler de karşı çıkmalı. Ya da kovsunlar gitsin, en temizi.

Hafta sonu fabrikalar, plazalar, bürolar püskürtüyor ya insanları buralara. O zaman kalabalıktan ne asfalt ne de kaldırım görünür. Oysa şimdi güzelliğine bak şu beton yolun. Mis gibi yıkanmış da bulut ve boğaz suyuyla. Gümüşten göletler açmış gövdesinde. Denizden daha güzel görünüyor, abartısız. Dümdüz, belirgin, güvenli. O yüzden bu canım yolu bırakıp da denizde yürümüyor insan. Deniz de gri sonuçta, bir de dalgalı, tümsekli filan, akıntının nereye götüreceği belli değil. Yorar insanı. Kovulmasa iyiydi belki. Şanlı şerefli, zamlarla, terfilerle dolu bir kariyerin ardından. Narkozun etkisi dağılıyor galiba. Yanağı ıslanmış, ilginç. Beton yol gibi sert ve ıslak olması normal gerçi. İkisinin de önü açık. İkisinin de rengi gri. Sabah sabah her yer boş, her şey gri.

İnsan kendine eziyet etmeye bayılıyor. İyi hissediyor aslında. Yani düşünmediğinde, kuş kadar hafif. Ama düşünmesi gerektiğini düşünüyor. Üzülmesi gerektiğini. Kovuldu çünkü. Korktuğu başına geldi. Oysa yıllarca bu sabahı yaşamamak için, bir sürü şeyi yaşamamayı göze almıştı.

Mesai henüz başlamıştı. Mesajlarını kontrol ederken çörekotlu, peynirli poğaçasını dişliyor, yılbaşı çekilişinde hiç haz etmediği bir mesai arkadaşı tarafından hediye edilmiş kupadan çayını yudumluyordu. Birkaç gündür aklının bir köşesinde erken rezervasyonla yaz tatilini ucuza getirebileceği düşüncesi vardı. Telefonu çalıp da toplantı odasına çağrılınca henüz poğaçasını bitiremediğine hayıflanmış, diğer yandan görüşmenin sonunda erken rezervasyon için izin tarihini netleştirme talebinde bulunabileceğini düşünmüştü.

Beş dakika sonra toplantı odasından çıktı. Hiç kimseyle vedalaşmadan, mantar panoya iğnelenmiş aile resimlerini bile toplamayı akıl etmeden ofisi terk etti. Çok da bir şeyi yoktu, düşününce. Çekmecede bir paket galeta, birkaç kopya müzik cd’si, yarım poğaca, çeyrek kupa dolusu ılık çay… Ve kutu kutu kartvizitler: Gönderileceği önceden belli değildi anlaşılan.

Bir teknesi olsaydı mesela, konuyu daha kolay değiştirebilirdi. Bir bakmışsın rüzgardan, akıntıdan, yemlerden filan bahsediyorsun. Hatta daha iyisi; biri bahsediyor, sen dinliyorsun. Mesela bir balıkçının kartviziti olmamıştır hiç.

Aslında üstüne ağ atılan bir istavritin durumu daha iyi. Yapabileceği bir şey yok neticede. Yani şirket iflas edip kapansa, sen de onun gibi iki çırpınır huzur içinde teslim olursun belki. Ama bir tek sen vurunca böyle kıyıya… Oltaya takılmış istavritlerin canı daha çok yanar tabi. Sonuçta saplanmış bir de kanca var işin içinde.

Başarısız bir baba çocuklarına hepten laf geçiremez olur. “Çalışmak istemiyorum” der mesela çocuk. “Canım istemiyor” diye ısrar eder. “Çalışmak zorundasın” der baba, “Hayatta her şey senin istediğin gibi olmuyor”. Çocuk, kaşlarını çatarak: “Çalışmasam ne olur?” diye sorar. Baba: “Sınıfta kalırsın” diye yanıtlar. – “Sonra?” – “Okuldan atılırsın.” – “Sonra?”. – “İşsiz kalırsın.” – “Eee n’olcak? Sen de işsizsin zaten.”

Vapur geçti. Düdüğü Hisar’daki toplar kadar ağır. Gövdesi Aşiyan Mezarlığı kadar uzun. Gri havalarda, bir de siyah beyaz fotoğraflarda demokratik, özgürleştiren bir yan vardır. İnsanlar, arabalar, ağaçlar, binalar, işliler, işsizler eşit görünür. Koyu griler açıklardan üstün değil. Vapur sesi martı sesini bastırmaz mesela. Suda yürüyebileceğini, havada koşabileceğini, kaldırımda yüzebileceğini sanır insan. Gri anlarda olur bu. Sudan dışarı çekilirken uçabileceğini sanan bir istavrit gibi. İstavrit uçabileceğini bilse de uçmak istemez o an. Yeniden suyuna dönmek ister. Alışkanlığı maceraya tercih eder bütün istavritler. İnsan da gri günlerde eskisi gibi, hiçbir şey olmamış gibi karada yürümek, sıradan bir gün geçirmek ister en çok. Ama kancayı yutmuştur bir kez.

Kovulmuştu. Ve bir poğaçacı geçiyordu yanından. Peynirli, çörekotlu bir poğaça satın aldı. Yarısını yedi. Sabahtan intikamını almış gibi oldu biraz. Hava gri olunca sabah doğrudan akşamüstüne bağlanır. Öğlen yemeği yenmez öyle günlerde.

Poğaçanın ofiste yediği yarısını martıya attı. Martı istavriti yakalamaktan kurtuldu böylece. İstavrit martıya yem olmaktan. Kovulmasını tatlıya bağlayacak bu zincir hiç hoşuna gitmedi. Herkesin ya av ya avcı olduğu bir dünyada yaşamak zorunda olma fikri ve bu zinciri bozmaya çalışma işgüzarlığı canını sıktı. İşgüzar sözcüğünün “iş”le başlıyor olması komiğine gitti. Sabah sabah bir tek onun işi yoktu.

Böyle yürüdükçe hayata dair önemli çözümlemeler yapacağı iyimserliğinde değildi. Kendine acımayı da bir yere kadar sürdürebiliyordu. En büyük şansı, havanın gri olmasıydı. Kendi başına alamayacağı bir karar onun adına alınmış, Boğaz kıyısında yürürken siyah beyaz bir fotografı çekilmişti. Bu fotoğrafta da çok açık görülüyordu ki, istese yürüyerek karşı kıyıya geçebilirdi. Ya da martıyla bir havalanır.

Sabah erkenden çalışmaya başlar. İtinayla… Ne acele eder, ne de ağırdan alır. İki kaldırım taşı arasına sıkışmış bir plastik kapak ile boğuşabilir dakikalarca. Süpürge ile beceremezse bir dal parçası ya da tel filan bulur, mutlaka söker, çıkarır keratayı.

İşini yaparken bir gözü önünde, diğeri gerisindedir. Az önce süpürdüğü kaldırıma biri sigarasını fırlatmayagörsün, derhal olay mahaline döner. Suç aletini karantinaya – küreğine taktığı isim budur – almadan içi rahat etmez. Atana bir şey demez, neticede herkes çöpünü kutuya atacak olsa kendisine ihtiyaç duyulmayacağını bilir ama henüz kaldırımın dumanı üstündeyken, çöpçüsü burnunun dibindeyken… “Tövbe tövbe” der, başını iki yana sallayıp, çalışmaya devam eder.

Her geçen gün biraz daha yorgun düştüğünden yakınır eve dönüş yolunda. Gençliğini hatırlar. O vakit yüzüne yerleşen tebessümü otobüs camındaki yansımasında fark eder. Sonbaharlarda bile – ki yaprak dökümünden ötürü en yoğun çalışılan mevsimdir – işini erkenden bitirip, parkta çocukların güz resimlerine poz verişi gelir mesela gözünün önüne. Aslında ağaç sayısı epey azalmıştır o gün bu gün ya, insan sayısı artmıştır, ambalajlı ürün miktarı artmıştır, tüketim artmıştır, çöp katbekat çoğalmıştır yani. Sokağa pisleyen evcil hayvan sayısı, onların sahiplerinin duyarsızlığı artmıştır. İnsanların komşularına, diğerlerine saygısı azalmıştır.

Şikayet etmeyi sevmez pek. Meslektaşları şehrin koca bir çöplüğe dönüştüğünü, artık bu enkazın bir avuç gariban çöpçü tarafından kaldırılamayacağını savunsalar da onun kitabında ne boyun eğmek ne de nankörlük yazar. Üç çocuğunu bu meslek sayesinde büyütmüştür. Allah’ın izniyle küçük oğlan üniversiteyi bitirinceye kadar ekmek kapısına hizmet, boynunun borcudur.

Bekçi, postacı, kalaycı, sütçü, eskici sonbahar yaprakları gibi teker teker dökülünce, mahallelinin eli ayağı bir o kalmıştır. Teyzelerin siparişlerini bakkaldan alıp sarkıttıkları sepetlerine koyar, sağlık ocağı merdivenlerinde yaşlıların koluna girer, halı yıkayan kadınlara hortum tutar, kapıcıların apartman çöplerini konteynıra atmalarına yardım eder, camiye giden dedeleri karşıdan karşıya geçirir. Tıpkı çöp temizlerken yaptığı gibi, bu işlerde de fazlasıyla sorumlu ve titizdir. Kimseyi yarı yolda bırakmaz, hiçbir işi yarım yamalak yapmaz.

Bizimkinin zaafiyetini bilen birkaç kişi – kamyoneti onun caddeyi süpürdüğü saatte tezgahın önüne çektirip, hamala para vereceğine kavunu karpuzu Çöpçü’ye taşıtan manav gibi, durumu müsait olmasına rağmen kadın tutacağına her hafta zemin kattaki camlarını dışarıdan Çöpçü’ye sildiren Şadiye Hanım gibi – bunu kullanır. Ama yaradılışı böyledir işte; “Hayır” demektense biraz daha yorulur, olur biter.

Son yıllarda bu fazla mesailere bir de çocuk eğlendirme görevi eklenmiştir. Yuva ya da okula gitmek istemediğinden ebeveynlerine ayak direyen çocukların dikkatini başka yöne çekmek için kedi gibi miyavlayarak yapar bu işi. Çocuklar sesin nereden geldiğini merak ederken küskünlüklerini unutur, ebeveynleri ile birlikte bakışlarıyla kediyi aramaya koyulurlar.

Anneler, yanından geçerken çocuğuna belli etmeden göz kırparak teşekkür ederler Çöpçü’ye. İşte o zamanlar, bir de çocukların her miyavlamanın ardından gözlerini kocaman açışlarını gördüğünde, kıkırdayıverdiklerini işittiğinde dünyalar Çöpçü’nün olur.

Çöpçü’nün bu sırrını bilen tek çocuk Burcu’dur. Sabahları oldum olası çok zor uyanır. Annesine de bir o kadar düşkündür. Annesi de çok düşkündür biricik kızına ya, işe gitmeden önce iki sokak ilerideki anneanneye bırakmak zorundadır onu. İşte Çöpçü, Burcu’nun bebekliğinden bu yana her sabah anne-kızı böyle yüzlerinden düşen bin parça gördükçe öyle üzülür ki, bir gün nereden aklına geldiyse miyavlayarak bu hüzünlü sessizliğe son verir. Burcu o tuhaf sesi işittiğinde önce şaşırır, sonra kıkırdar. O gülünce annesi de ona katılır. Salakça bir nedenle de olsa neşelenirler.

Sonraki günlerde de Çöpçü onları her görüşünde miyavlayarak Burcu’yu güldürmeyi başarır. Ta ki bir sabah uyanık kız, ağacın arkasına gizlenmiş miyavlamakta olan Çöpçü ile göz göze gelene dek. Bu sırada Çöpçü sabah şakasını iyice ilerletmiş, mahalleden bir dolu çocuğun güne keyifli başlamasını sağlayan bir gizli kahraman olmuştur. Foyasının meydana çıkması kimsenin işine gelmeyecektir.

Çöpçü süpürgesini koltuk altına sıkıştırıp iki elini havaya kaldırarak, Burcu’ya teslim olur. Neden miyavladığını, niye bunu herkesten gizlediğini anlatır. Ve annesinin huzurunda küçük Burcu’ya sırrını saklaması için yalvarır. Burcu biraz düşünür. Sonunda “Peki” der. “Eğlenceli olduğun için bu dileğini yerine getireceğim. Ama sen de akıllı bir kedi olarak her sabah benim sana getireceğim sütü içeceksin. Bütün gün sokak sokak geziyorsun, süt içmezsen zayıf düşer, hasta olursun. Sonra yine mahallenin bütün çocukları sabahları somurtuk olur.”

Çöpçü ile Burcu anlaşıp, el sıkışırlar. O gün bugündür hafta içi her sabah, Çöpçü uzaktan Burcu ile annesini görür görmez miyavlamaya başlar. Burcu da güzel dişlerini göstererek yaklaşır ve Çöpçü’ye sütünü verir. İlk yudumu içtiğini görmeden asla uzaklaşmaz.

Çöpçü, emeklilik için küçük oğlunun üniversiteyi bitirmesini beklediğini söyler ya… İşin aslı, oğlan seneye mezun olur büyük olasılıkla ama bizim Çöpçü, Burcu okula başlayana kadar mesleği de mahalleyi de kolay kolay bırakamaz.

Eski bir semtin yıkılmaya yüz tutmuş rutubetli binalarının kıyısından geçerken, denize inen bir yokuşta genzi iyot ve yosun kokusu ile dolarken, sahaflarda içinde neler yazdığından çok, daha önce kimlerin dokunduğunu merak ettiği kitapları karıştırırken, bir de aşırı yağışlı hafta sonları bomboş sokaklarda dolaşırken hayatın bir anlamı varmış gibi hisseder, sonra yine kendini şehrin baş döndüren akıntısına kaptırır, her zamanki amaçsız haline dönerdi.

Sonra düşünecekti hayatın anlamını. Onu kendisi yapan esas şeylerin neler olduğunu. Neden yolunu kaybederek girdiği ara sokaklarda tedirginliğin yanı sıra kendini her zamankinden daha özgür hissettiğini. Nasıl olup da kendini unuttuğu anları, diğerlerinden çok daha belirgin ve ayrıntılı hatırlayabildiğini. Başkalarının unutulmuşlarına dokunmanın neden tüylerini diken diken ettiğini. Başkalarının yıkıntılarının nasıl olup da içinde yeni bir şeyler inşa ettiğini.

Hepsini sonra düşünecekti aslında. Bir kış hafta sonu, İstanbul’un ilk kez uğradığı bir tepesinde şiddetli bir yağmura tutulmasaydı…

Kızını, sınava gireceği okulun kapısında bırakmış, oyalanmak için arka sokaklarda gezintiye çıkmıştı. Yağmur hafif hafif çiseliyordu. Lodos, daracık sokaklarla bir kıvrılarak deniz kokusunu tepelere kadar taşıyordu. İçinde çocukluğundakine benzer insanların yaşadığı ahşap evlerin, işçilerin kaldığı perdesiz bekar odalarının, hurda ve moloz kaplı boş arsaların, yıkık evlerin ortasında boy atmış incir ağaçlarının kıyısından geçti.

Giderek yakınlaşan havlamalar, penceresiz yarı yıkık evlerin cam ve kapı boşluklarına serili kumaş parçalarının gerisinden yükselen Arapça bağrışmalar, boş arsalara mal boşaltan hurdacıların tehditkar bakışları, soğuk soğuk terlemesine neden oluyor ama o büyülenmiş gibi iyot kokusunu derin derin içine çekerek yoluna devam ediyordu.

Bir hedefi varmış gibi hissediyordu. Hedefinin ne olduğunu bilmiyor ama ona yaklaştığını seziyordu. Çok uzun zamandır ilk kez kendisi için bir şey istiyordu. Ne istediğini tam çıkaramıyor ama bunu her şeyden çok istediğini biliyordu. Yürüdükçe kendisi oluyordu. Kim olduğunu bilmiyor ama her adımında iç sesine yaklaşıyordu.

Tahta parçalarının üstünde ıslak yokuştan aşağı çığlık çığlığa kayan çocukların arkasından gülümseyerek yoluna devam etti. Kedilerin pineklediği, tavukların eşelendiği bakımsız bir bahçenin yanından geçti. İyice yaklaştığını hissediyordu. Cumbalı tarihi binaların bulunduğu sokağa saptı. Yağmur giderek şiddetini artırıyordu. Adımları kendiliğinden ağırlaştı.

Sokak kapılarına dikkatle bakıyor, içeriden gelen seslere kulak veriyordu. Yosun tutmuş, kakmalı ahşap bir kapının önünde durdu. Uzun uzun inceledi. Elini oyuklarında dolaştırdı. Sanki kendisindeki fazlalıklar bu evdeki boşlukları doldurabilirdi. Evdekiler de ondaki eksikleri.

Kapıyı tıklattı. Sonra tekrar, bu kez daha güçlü. Önce içeriden bir tıkırtı geldi. Sonra ağır, yorgun, sürüklenen ayak sesleri. Kapı gıcırdayarak, ağır ağır açıldı.

Sarı, sıcak bir ışık taştı dışarı. O ışıkla birlikte dışarı çıkan kokuyu ciğerlerine çekti. Derin bir nefes daha aldı. Bu arap sabunu, eski eşya ve kavrulmuş soğan karışımı kokunun içine huzur doldurduğunu hissetti. Tatlı tatlı başı dönmeye başladı.

“Buyrun”dedi cılız, tereddütlü bir kadın sesi. Kendine gelip başını eğince görebildi ev sahibini: Ufak tefek, baş örtülü, yaşlı bir teyze, yarı araladığı kapının gerisinden, çekingen gözlerle yabancıyı inceliyordu.

“Ben geldim ana” diye fısıldadı.

Son sözcük istemsiz döküldü dudaklarından.

Ama o sözcük kapıyı ardına kadar açmaya yetti.

“Hoş geldin evlat.” diye fısıldadı kadın. “Hoş geldin.”

Yaşlı kadının uzattığı kırışık eli öpüp ıslak alnına koydu. İkisi de dolan gözlerini birbirlerine göstermemeye çalıştı.

“Geç içeri de çay koyayım.” dedi kadın. Ayakkabılarını çıkarıp buz gibi muşambaya basarak soba yanan odaya girdi. Kitaplıklı divanın kanepesine kadının örmekte olduğu kazak, yünleri ve şişleriyle öylece bırakılmıştı. Televizyonun yanındaki sehpada bir kolonya şişesi, dantel örtülü bir sürahi ve kesme bir su bardağı, duvarda semtin kuyumcusuna ait saatli maarif takvimi ile yakışıklı, genç bir adamın flu – vesikalıktan büyütülmüş – portresi, televizyonda hararetli bir tartışmanın sürüp gittiği bir kadın programı, cam kenarında, tülün arkasında da iki menekşe, bir de fesleğen saksısı duruyordu.

Yaşlı kadın çayı demlemeye mutfağa gittiğinde, adam çocukluğundan bu yana kendini bu kadar huzurlu hissetmediğini düşündü. Az sonra kadın elinde bir torba dolusu eski kitapla döndü.

“Okur musun evlat?”

“Çok.”

“Al bunları o zaman.”

Yaşlı kadın, duvardaki resmi göstererek devam etti:

“Rahmetli oğlum da çok severdi okumayı. Yaşasaydı senin yaşlarda olacaktı. Kitapları sana emanet.”

Sesi çatladı. Gözyaşlarını tülbentinin ucuyla sildi.

Adam, eline tutuşturulan kitapların sayfalarını şöyle bir çevirince sanki rahmetli aralarında nefes aldı.

“Benim rahmetli annem de örgüyü çok severdi.” dedi adam. “Bir dahaki gelişimde sana ne renk yün getireyim anacım?”

Kadının kataraktlı gözleri ışıldadı. Aralarında hep böyle şeyler konuşurmuşlar gibi sıcacık bir tonda:

“Hangi renk giyinmek istersen ondan al yavrum.” dedi. “Sıcacık bir süveter örerim sana.”

İçeri gidip çayları getirdi. Bir daha da konuşmadılar. Kadın programını izlediler. Arada birbirlerine bakıp gülümsediler. Pencerenin önünden satıcılar, köpekler, kargalar, tahtalarıyla kayan çocuklar geçti. Bir ara karşılıklı uyukladılar.

Adam, haberlerin jenerik müziğiyle irkildi. Saatini kontol etti. Kalkması gerektiğini söyledi. Kitapları aldı. Yosunlu kapının önünde yaşlı kadın bir kez daha elini uzattı. Bu kez kurumuş, incelmiş dudaklarıyla iyice eğilen adamın yanaklarından da öptü. Arayı fazla uzatmamasını tembihleyerek, adam gözden kayboluncaya dek arkasından baktı.

Bardaktan boşanırcasına yağmur yağıyordu. Sokak, buram buram iyot, yosun ve rahmet kokuyordu.