Gün ağarırken, Perşembe Pazarı’nın ıssız sokaklarında bir kadın gölgesi belirir. Hırdavat depolarının kapalı kepenklerine, karton ve çöp yığınlarına, uyuyan evsizlere, onların kağıt toplama arabalarına ve köpek dostlarına dokunarak ilerleyen bu gölgenin sahibi şapkalı, uzun trençkotlu, yüksek topuklu bir kadındır.

Yola nereden çıktığı, ne zamandır yürüdüğü bilinmez. Zarif ve kararlı adımları Bankalar Caddesi’nin arka sokaklarında duyulmaya başlanır, Tersane Caddesi’nde yükselir, Fermeneciler Caddesi’nden çıkıp toprak arsadan Haliç’e doğru yönelince kesilir.

Yakası kalkık, başı öne eğik olduğundan yüzü görünmemiştir henüz. Ama Haliç kıyısına varıp kafasını şöyle bir kaldırdığında, o karşısındaki manzaraya nasıl hayranlıkla, ilk kez bu kadar güzel, derin bir şey görüyormuşçasına hayret ve şükranla dalıyorsa, Haliç de aynı şekilde soluğunu tutup dalgalanmayı keserek, acemi bir su birikintisiymişçesine mahcup ve büyülenmiş, bakakalır.

Erkenci balıkçıların söylediğine göre bazı sabahlar zamanı unutturacak kadar uzun süren bu bakışma esnasında kadının sarı saçlarının, koyu kırmızıya boyalı dolgun dudaklarının, ışıltılı kahverengi gözlerinin Haliç’teki yansıması gerçek bedeninden daha canlı, daha belirgin olur. İşte bu kavuşma, hissin cisme dönüştüğü bu bir olma hali Haliç’i önce hafif hafif kıpırdatır, sonra dalgalandırır ve nihayet taşırıp kadının ayaklarına ulaştırır.

Haliç’in dokunuşuyla ürperen kadın yüksek topuklarını kaldırarak birkaç adım geri kaçar. Havanın soğukluğuna, yağıp gürlemesine aldırmaksızın tek hamlede trençkotunu çıkarır. Betonla toprağın buluştuğu çizgide kök salmış emektar piyanonun üstüne bırakır. Şapkası bir karabatak gibi başının üstünden havalanıp trençkotun yanına konar.

Kadın bembeyaz tenini, zarif hatlarını hepten açığa çıkaran siyah tuvaletiyle tozlu sandalyeye doğru yaklaşır. Bordoya çalan dudaklarını büzüp sandalyeye doğru üfleyerek oturacağı yeri temizler, piyanonun kapağını kaldırıp siyah beyaz tuş dizisini ortaya çıkarır.

Haliç’i selamlayıp sandalyeye oturur. Uzun, narin ellerini kaldırır. İncecik parmaklarını düşürür. Derin bir nefes alır. Fermeneciler Caddesi’nde sabahlayan zincircilerden birine göre Süleymaniye’den okunan ezan bitene dek gözlerini açmaz. Parkta yaşayan tinercilerden ise, o çalmadan önce her defasında aynı martının gelip piyanoya konduğunu iddia edenler vardır.

Kadın başlamak için mutlak sessizliği bekler. Pata pata açılan bir tekne varsa iyice uzaklaşmasını, kanat çırpan karabatakların sakinleşmesini, hocanın ezanını bitirmesini…

Haliç’le son kez göz göze gelir. İşareti alır. Parmakları tuşlara aşkla vurduğu an başının geriye düştüğünü söylerler. Bir ressam, gökyüzüne çevrili gözlerini yalnızca akı görünecek şekilde yarı açık çizmiştir.

Karşı kıyıdakilere ve köprüden geçerken bulunduğu yere çakılıverenlere sorarsanız şarkısı öyle iç gıcıklayıcı, öyle sıra dışıdır ki, insan onu yapanın kim olduğunu merak etmeye fırsat bulamadan kendini müziğin büyüsüne teslim olmuş bulur.

Kentin her dönem Batı’yı sayıklamış yakasından Haliç’e dökülen frenk notaları, yüzlerce yıl önce mavnalardan düşerek, mehtapta meşkeden bir kemancının elinden kayarak, bir harp gemisinin deposundaki bando mızıka aletleri ile birlikte denizin dibini boylayarak paslanıp yosunlanmış enstrümanlara dokunup, maziyi hatırlatınca sanki Haliç de içten içe fokurdamaya başlar.

Osmanlı Bankası’nın memurlarıyla Bankalar Caddesi’nin bankerleri mesaiyi bırakıp camlara çıkmış, Perşembe Pazarı’nın kürekçileri, zincircileri, yelkencileriyle Alageyik Sokağın fahişeleri kapılara fırlamış, Avusturya Hastanesi’nin rahibeleri ile İngiliz Deniz Hastanesi’nin canı kıymetli askerleri istavroz çıkarmış, Yeşildirek Hamamı’nın tellaklarıyla Galata Mevlevihanesi’nin semazenleri ellerini göğe açmış ve meyhanelerde, balozlarda sabahlayan keşler kadeh kaldırmış bulurlar kendilerini.

Karşı tarafsa mahmurdur henüz. Yeni Cami’nin avlusundan bir grup güvercin havalanıp kül rengi bir bulut oluştururlar köprü çıkışında. Camiye gidenlerden bazısı, kilise müziğine benzettikleri bu ecnebi ezgiden etkilenmemek için tespihlerine daha kuvvetli asılırlar. Her sabah saatli maarif takvim yapraklarını okumayı ihmal etmeyen bir mümin, Rüstem Paşa Camisi şadırvanının başında abdestini almış çoraplarını giymekte olan arkadaşlarına 3. Selim devrinde Mevlevi ayinlerinde piyano kullanıldığını fısıldayınca, hep beraber huşu içinde müziğin sağaltan çağrısına gönül açar cemaat de.

Kadın, kendinden geçmiştir. Çalarken üşümez, terlemez. Kederlenmez, gülümsemez. Hiçbir şey hatırlamaz, hiçbir şeyden korkmaz. İndikçe iner, Kule’ye bağlanan dehlizlere. Çıktıkça çıkar, gök kubbenin hilal alemine. Haliç kendini ona göstermek için çalkalanır, olmaz. Dalga olur, kıyıya çarpar yetmez. Grileşir, küllenir, kararır fayda etmez.

Kaykılır kadına doğru. Eminönü tarafındakiler şahit. O tarafta su alçalır, Galata kıyısında yükselir. Yükselir, yükselir, yükselir… Taşar sonunda. Haliç bir kez daha kapanır kadının ayaklarına. Bu kez çağlayarak… Çorapları ıslanınca kadın ürpererek gözünü açar. Bir gülümseme yayılır yüzüne, koyu kırmızı. Piyanoyu çalmaya devam ederken, ayakkabılarını çıkarır ayaklarıyla. Bileklerine kadar Haliç’in içine gömülür.

Parmakları bir sevgilinin ellerinde, ayakları ötekinin kucağında, başını göğe kaldırır. Bir kez daha kapanır gözleri. Titreyerek, dudaklarını ısırarak, içinde kopan çığlıkları bastırmaya çalışarak, her şeyi, herkesi içine çekerek, nefesini tutarak resitaline son verir.

İşte tinerciler, piyanoya konan martının tam o anda havalandığını ve alkış sesini andıran seri kanat çırpışının, Sokollu Camisi’nin duvarlarında yankılandığını söylerler.

Kadın trençkotunu giyer. Şapkasını takar. Piyano kapağını kapatmadan önce tuşları sevgiyle okşadığı, işaret parmağını Haliç’in taşkın suyuna batırıp koyu kırmızı dudaklarının üzerinde tutkuyla gezdirmeden ayakkabılarını giymediği anlatılır.

Trençkotunun yakalarını kaldırır, önüne bakarak arsadan Fermeneciler Caddesi’ne, oradan Tersane Caddesi’ne ve geldiği ara sokaklardan Bankalar Caddesi’ne doğru hızlı, topuklu adımlarla ilerler.

Nereye gittiği, tekrar ne zaman ortaya çıkacağı, Haliç kıyısına bir daha dönüp dönmeyeceği bilinmez.

İki katlı, cumbalı, balkonlu, yüksek tavanlı; büyük camları, dev kapıları olan bir konakta yaşıyorlardı. Cıvıl cıvıl çocuk seslerinin, piyano, keman ezgilerinin, misafir kahkahalarının hiç dinmediği büyülü bir evde.

Sabahları gün ışığı konağın camlarından içeri girebilmek için nasıl da iştahlanır, perde kenarlarından altın rengi şelaleler gibi odalara akar, evin içini aydınlıkla doldururdu. Piyanonun mobilyası, banker dedenin dev portresinin pirinç çerçevesi, şöminenin mermeri, şamdanların gümüşleri, gaz lambalarının Çin porselenleri ışıl ışıl parlardı o zaman. Hayat bütün iyimserliğiyle Yorgos’u yeni bir güne davet eder, sonsuza dek onun en iyi arkadaşı olmaya yeminli görünürdü.

Keman derslerinden önce dedesinin uçsuz bucaksız kütüphanesine saklanmaya bayılırdı, Yorgos. Maun çalışma masasının arkasındaki rafın en altına dizili deri ciltli kocaman hesap defterlerini boşaltır, onların yerine kıvrılıp, ince bir kitabın resimlerine bakarak uyuyakalırdı.

Bunu ilk yapışında ciddi bir panik yaşanmıştı evde. Sonra sonra herkes alışmıştı. Hikaye kitaplarını kemandan da, Fransızca’dan da, matematikten de çok sevdiğini evdeki herkes biliyordu. Ama ders saatinde Yorgos ortalıkta görünmüyorsa hemen uşağa haber veriliyor, Yorgos Sakız’lı irikıyım uşağın kucağında uykulu gözlerle salona mecburi giriş yapıyordu.

Yüzünü buruştururdu ama o anları bile derinden severdi aslında. Evdeki herkes onun iyiliğini istiyordu, çünkü. Tüm evren onun iyiliğini istiyordu. Yorgos buna inanıyor, o da tanıdığı, tanımadığı herkes ve her şey için aynısını hissediyordu.

Ermeni arkadaşı Garabet mesela. Kalın kara kaşlı, Yorgos’tan bir karış uzun, mahcup görünümlü, az gülen bir çocuktu. Narin bedenli Yorgos sokağa çıkınca onu asla yalnız bırakmazdı. Oyunlarda hep onu kollar, el altından destek verirdi. Özellikle hırsız-polis ve esircilik oyunlarında Rum çocuklardan çok ona güvenirdi, Yorgos.

Bir keresinde Garabetler’in evine gitmişti. Yorgoslar’ınki gibi görkemli bir konakta değil, Ermeni sokağında, eski, ahşap bir evde oturuyordu Garabetler. Evleri tertemiz sabun kokuyordu. Garabet’in annesi o kadar lezzetli ve bol çeşitli ikramlarda bulunmuştu ki, Yorgos önüne ne konduysa silip süpürmüş, sonrasında geceyi tuvalette geçirmek zorunda kalmıştı.

Türkler’in zalimliğine dair korkunç hikayeler işitirdi okulda ve sokakta. Oysa tanıdığı Türkler hiç de anlatılanlara benzemiyordu. Hoş, Türk okul ve evleri aşağı mahallede olduğundan onlarla pek sık görüşmezdi. Ama yoğurtçu, macuncu ve ciğerciden; arada yazlık sinemada gördüğü çakır gözlü çocuklardan hiç kötülük görmemişti. Tam tersine sokak satıcılarının vakur, düşünceli hallerini; bildikleri az sayıda Rumca sözcüğü bağırarak telaffuz etmelerini, aldıkları parayı öpüp başlarına koyduktan sonra kalplerinin üstündeki para kesesine yerleştirmelerini dokunaklı bulurdu.

Türk çocuklarında ise büyümüş de küçülmüş bir hal vardı. Rum çocukları gibi sürekli şamata yapmazlardı. Sakin, az konuşan, çatık kaşlı, büyükler gibi giyinen, bir tehdit algıladıklarında ise yay gibi gerilerek, kavgaya hazır hale gelen gözü pek çocuklardı. Bir gün kuzeni Yanis çoğunun babası ya savaşta olduğu ya da savaşta öldüğü için, Türk çocuklarının böyle kederli olduğunu söylemişti. O günden sonra ayrı bir gözle bakmaya başlamıştı onlara. Biraz acıyarak ama daha çok saygıyla… Bir çocuğun başına gelebilecek en büyük acıyı böylesine olgun karşılayabildikleri için gayrimüslim çocuklarından daha mert, daha sahici bulmaya başlamıştı onları.

Savaş konuşulurdu çoğunlukla salonlarında. Bazı geceler endişe, bazense neşe ve umut sözcükleri ile dolardı yüksek tavanlı, geniş hol. İçkiler içilir, şiirler, marşlar okunur, keyifler yerindeyse piyano çalınır dans edilir, haberler kötüyse erkenden yatılırdı.

Büyük Savaş’ın sona ermesi, Yunan Ordusu’nun İngilizler, Fransızlar ve İtalyanlar ile birlikte İstanbul’a girmesi tüm Rum hanelerinde olduğu gibi onların evinde de coşkuyla karşılanmıştı. Artık her gece salon misafirlerle dolup taşıyor, içkiler su gibi içiliyor, danslar ahşap zemini titretiyor, şarkılar zafer sarhoşluğu içinde söyleniyor, güzel günler hiç bitmeyecekmiş gibi yaşanıyordu. Rum halkının altın çağı yeniden başlıyordu. Bizans’ın asil torunları ecdatlarının kaldığı yerden devam etmek üzere, topraklarını devralıyordu.

Evdeki bu karnaval havası; ailesinin, akrabalarının, yıllarca mutsuz ve kaygılı hallerine de tanıklık ettiği aile dostlarının sokaklara taşan neşesi, Yorgos’un da içini sevinçle dolduruyordu. Çok mutlu bir çocukluk geçirmişti, anlaşılan sonrası daha da güzel olacaktı.

Sonra ışıklar sönüp yatağına girdiğinde içinde bir burukluk, vicdanında bir sızı hissediyordu. Onların onca sevinmesi başka birilerinin bir o kadar, belki daha fazla üzülmesi anlamına gelmiyor muydu? Onlar zaten güzel olan hayatlarını daha da görkemli sürdürebilsinler diye kim bilir kaç çakır gözlü Türk çocuğu daha babasız kalmıştı; bundan böyle evsiz, yurtsuz yaşayacaktı.

Yorgos pek çok komşu Rum çocuğunun katıldığı İzci oymağına girmek istememişti. Savaş oyunlarından da pek haz etmezdi. En sevdiği oyun hırsız-polis’ti. Kuralları savaş oyunlarından pek farklı olmasa da kötü ile iyinin mücadelesi ona daha adil ve anlamlı geliyordu. Savaşsa…

Bir seferinde babasına bu konudaki çelişkili düşüncelerinden söz etmeye çalışmıştı. Babası biraz alkollüydü. “Benim altın kalpli, saf Yorgoscuğum.” demişti biraz şefkat biraz alay taşıyan gür sesiyle. “Sen yirminci yüzyılın; tarihin yeniden yazıldığı bir devrin insanısın. Ve bu çağda tarihi iyiler değil, güçlüler yazıyor.”

Büyük savaşın sona ermesinin ardından evlerindeki bolluk bereket de hepten artmıştı. Yorgos, her sabah mutfaktaki artıklardan – ki çoğu el sürülmemiş peynirler, zeytinler, tereyağlar, sucuklar, jambonlar (domuz eti olmayan) yumurtalar ve ekmekler olurdu – bir bohça yapar; Recep Efendi ve keçisi ile Rum evlerini dolaşarak süt satan Yusuf’un koltuk altına gizlice sıkıştırırdı.

Recep Efendi, Yusuf’un dedesi olurdu. Yusuf’un babası ise Çanakkale’ye gitmiş, dönememişti. Ufak tefek, yanakları kızıl çillerle dolu çocuğun ayağında ayakkabısı görülmediği gibi herhangi bir şeyden şikayet ettiği de duyulmamıştı. Bir Rum çocuğundan sadaka alacak biri değildi asla. Ama Yorgos başkaydı. Rum gibi değil insan gibiydi bakışları. Çoğu Türk’ten bile daha dostça… İlk bohçasını Yorgos’un uzun süren ısrarlarının ardından alırken bunları düşünmüştü. Sonra da Yorgos’un omzunu, cüssesinden beklenmeyecek bir güçle sıkmıştı.

O bohçalar, Yusuf’ların evinde bayram sevinci ile karşılanırdı. Süt parası ile satın alındığını sanırdı ev ahalisi. Yusuf’un anneannesi nazar değmesin diye, yünden bir nazar boncuğu örüp asmıştı keçinin boynuna. Recep Dede ile Yusuf sır gibi saklarlardı gerçeği. Yusuf’un anacığı Yorgos’u tanımadan bilmeden, erinin katillerinin sadakasına ağzını sürmeyeceğini söyleyip, iyice yataklara düşmesin diye.

***

Derken bir başka savaş başlamıştı Küçük Asya’da. Önceleri Yorgoslar’ın salonda laf arasında geçiştiriliyordu bu konu. Sonra sonra danslar, şarkılar azalmaya, taşrada Yunanlılar’la müttefikleri aleyhine gelişen çarpışmalar hakkındaki tartışmalar uzamaya başladı.

Evdeki iyimser hava yerini kasvete bırakıyor, yağmur tanecikleri konağın büyük camlarını pıtır pıtır döverken sanki dışarıdaki tehdit de giderek büyüyordu. Son zamanlarda Türk çocukları Rum mahallelerinden daha sık geçmeye başlamışlardı. Bir defasında ellerindeki sopalarla boyunlarına asılı teneke kutuları trampet gibi çalarak zafer geçiti yapan bir çocuk bandosu bile görmüştü Yorgos, odasının yarısı sarmaşıkla örtülü camından.

Ilık bir akşamüstü konaklarını ziyaret eden papaz, Yorgos’un küçükken uyuduğu rafın karşısındaki koltuğa yerleşip kahvesinden bir yudum aldıktan sonra, Türkler’in İzmir’i ele geçirdiğini söylemişti. Yorgos’un dedesinin bu haberi aldıktan sonra fenalaşıp, başını maun masaya çarptığı söyleniyordu.

Yorgos’un mutlu çocukluğu o gün sona ermişti.

Sonrasında Türklerin İstanbul’a girmek üzere olduğu haberiyle birlikte pek çok komşuları gibi apar topar eşyalarını toplamışlar; dedesinin mezarını, ölümünden sonra bir daha hiç kimsenin giremediği büyüleyici kütüphanesini, dünyanın günü en güzel karşılayan konağını ve mahallesinin bütün o güzel insanlarını geride bırakmak üzere, birkaç parça bavulları ile Galata’ya doğru yola çıkmışlardı.

Yorgos durmadan ağlıyordu. Yoğurtçu, sokağın başında onları görünce elini havaya kaldırdı. Çanını uzun uzun çalarak mahalleyi vedalaşmaya çağırdı. Şimdi herkes pencerelerde, kapılardaydı. Kimi Türkler camdan aşağı sular döküyor, kimi Yahudiler kapıda beyaz mendil sallıyor, Hristiyanlar istavroz çıkarıyordu.

Garabet, annesi ile birlikte evlerinin kapısındaydı. Annesinin hazırladığı paketi Yorgos’a uzattı. “İçinde çok sevdiğin Ermeni dolması var” diye fısıladı. “Yolda acıkırsanız yersiniz.” Yorgos yutkunarak paketi aldı. Arkadaşına uzun uzun sarıldı.

Yanis ve hırsız-polis oynadığı arkadaşları Fransızca bir polisiye çizgi roman hediye ettiler, Yorgos’a. Bu arada babası ile annesi de komşularla el sıkışıp vedalaşıyor, bahçeye, çiçeklere iyi bakmalarını, meyveleri toplayıp, ziyan etmemelerini tembihliyorlardı.

Sonunda Galata iskelesine vardılar. Yırtık Yunan bayraklı, paslı bir gemi yolcularını bekliyordu. Yorgos koşarak mahallesine dönmemek için kendini zor tutuyordu. Derken yol tarafından tuhaf bir ses geldi. Hep birlikte başlarını çevirip sesin geldiği yöne baktılar: Recep Efendi ve Yusuf, Yorgoslar’ı uğurlamaya gelmişti. Ses keçilerine aitti.

Yorgos’un gözleri ışıldadı. Yusuf bir adım atarak, Yorgos’a yaklaştı. Kucağındaki bezi kaldırdı. Kolları arasında dünya tatlısı bir oğlak tutuyordu. Yorgos’a doğru uzattı. “Bu senin” dedi. “Atina’da sütsüz kalma diye.”

Recep Efendi elindeki torbayı Yorgos’un babasına verirken “Bu da yemi” dedi. “Gemide aç kalmasın, Atina’da kuru otla devam edersiniz.” Yorgos’un babası dudaklarını ısırarak torbayı yaşlı adamın elinden aldı.

Geminin düdüğü acı acı öttü. Yorgos ve ailesi gemiye çıkan merdivenlere doğru hareket ettiler. Yusuf arkalarından bağırdı:

“Yorgooos…”

Yorgos kucağında oğlakla döndü. Hüngür hüngür ağlıyordu.

“Unuttum söylemeyi. Keçinin adı: Barış.”

Yorgos, Yusuf’a gülümseyerek bakışlarını kucağındaki oğlağa çevirdi. Yavru hayvan da ışıldayan badem gözleriyle ona bakıyordu. Yorgos o an fark etti, Barış’ın boynuna, örme bir nazar boncuğu bağlanmıştı.

Erzurum’da okuyordum. Anadolu Lisesi’nde. 12 yaşındaydım. Sülalemin İngilizce öğrenen ilk kişisi olmanın gururu ve sorumluluğu vardı omuzlarımda. Ve bir taşra şehrinde yapayalnız olmanın burukluğu.

Çifte Minare’de ezan okunurken, biz İngilizce Öğretmeninin kasetinden Big Ben saat kulesinin çan seslerini dinliyorduk. Okul bahçesindeki hastalıklı ağaçlara saksağanlar konarken, güzel kokulu, kaygan sayfalı kitaplarımızdaki Heathrow Havaalanı resimlerine uçaklar iniyordu. Everest’e ilk tırmananın Sir Edmund Hillary olduğunu bilemeyenler ders bitimine dek tahtada tek ayak üzerinde dikilmek zorundaydı.

Sabahları kendinden şekerli çayın yanında margarin ve gül reçeli, diğer öğünlerde kuru fasulye ve nohut yiyorduk. Tatlı olarak şekerli kuru fasulye ve nohuttan ibaret, aşure.

Geceleri soğuktan, hıçkırıktan, horultudan saatlerce uyuyamıyor, rüyamda kendimi sıcacık yuvamda görüyor, hava aydınlanmadan ranzanın demirini döven nöbetçi öğretmen sopasının öfkesinden, doğduğuma pişman oluyordum.

Cumaları bekliyordum… Eğer hava çok karlı değilse, eğer Beden Öğretmeni geç kalmazsa, eğer yoklamayı aldıktan sonra kasadan taklayı ilk benim atmama izin verirse, eğer son otobüsün yirmi beş dakika sonra kalkacağını bilen Müdür Yardımcısı izin kağıdımı imzalarsa, kirli çamaşır ve defter kitap dolu çantamı sırtlanıp koşmaya başlıyordum.

Eğer trafik lambalarının ikisinde de kırmızıya denk gelmezsem, eğer yerler buzlu, çantam aşırı ağır değilse, eğer Oltu otobüsünde yer varsa ve eğer araç beş dakika rötar yapmışsa, yazıhaneden biletimi alıp kan ter içinde otobüse yetişebiliyordum.

Eğer aynı koltuk iki kişiye satılmamışsa ya da yerimde bir türlü biletini bulamayan ama numarasının orası olduğundan emin olan sert bakışlı, ağır işiten bir Hacı Emmi oturmuyorsa; ensemi koltuğun yağlı başlığına dayayıp derin bir oh çekiyor, Pazar akşamı dönüş arabasına binene dek dünyanın en mutlu insanı oluyordum.

***

Kar tanelerinin yere düşmek yerine Palandöken’den esen rüzgara asılıp havada uçuştuğu soğuk bir Cuma akşamüstüsü, bütün aşamalardan geçmiş, garajdan çıkmak üzere olan otobüsü, el kol işareti ile durdurmayı başarmıştım.

Arabada boş koltuk yoktu. Beni önce koridorun başındaki muavin taburesine oturttular. Son anda şoförü tanıyan bir yolcu binince, tabureyi ona verip beni arkadaki boş yedek şoför yatağına gönderdiler. Muavin, en gerideki yolcu koltukları ile otobüsün arka camı arasına çekilmiş yün perdeyi açtı ve beni arkadan iterek, iki uzun yastığın diklemesine yerleştirilmesi ile oluşturulmuş daracık yükseltiye çıkardı.

İçerden perdeleri çekince hiç fena durumda olmadığımı düşündüm. Cama dağ ve göl manzaralı bir resim sıvanmıştı. İçerisi loştu. Üzerine son uyuyan şoförün siyah saç telleri yapışmış minderi kaldırıp, başımı çantama yaslayarak uzandım. Çantamın cebinden sarı kapaklı cep sözlüğümü çıkardım ve fiil çekimlerini ezberlemeye koyuldum.

Önümdeki koltukta yaşlı bir amca şak şak Oltu taşından tespihini çekiyordu. Perdenin arasından sigara dumanı sızıyordu. Arada yolculardan biri ciğerlerini parçalarcasına öksürüyor, boğuk hoparlörlerden gelen acıklı uzun havayı bastırıyordu.

Sert frenler koltukların arkasına çarpmama neden oluyordu. Araç bozuk yollarda sarsıldıkça gövdem camla koltuklar arasında gidip geliyordu. Sallana sallana uyuyakalmışım. Rüyamda Palandöken’e ilk kimin çıktığını hatırlayamadığım için tahtada tek ayak üstünde dikilme cezası çekiyordum ki, kulağımın dibinde:

“Arkadaşım… Şşşt… Arkadaşım…” diye fısıldandığını duydum.

İrkilerek gözlerimi açtım. Önce kendimi yatakhanede sandım. Sabah etüdünü kaçırdığımı, ceza alacağımı, haftasonu evci çıkamayacağımı zannederek paniğe kapıldım.

“Toparlan da yer açıver, abiye” diye devam etti aynı ses.

Dışarıda hava iyice kararmıştı. Benimle konuşanın muavin olduğunu hemen kavrayamadım. Ama yatakhanede emirlere sorgusuz sualsiz itaat etmeye öylesine alışmıştım ki, derhal bağdaş kurup, şoför yatağının yarısını boşalttım.

Uykudan uyanmanın mahmurluğu ile kabustan kurtulmanın, daha da önemlisi ev yolunda olduğunu hatırlamanın sevinci birbirine karışmıştı. Yanıma yerleşen adam:

“Merhaba yol arkadaşım.” diyerek elini uzattı. “Fehmi benim adım.”

Tokalaşırken, ben de kendimi tanıttım. Takım elbiseli, güzel kokan, düzgün konuşan biriydi.

“Nereden böyle?” diye sordu.

Erzurum Anadolu Lisesi’ni işitince gözleri ışıldadı. Kendisi de aynı okuldan mezun olmuştu. Hala ağzına gül reçeli, kuru fasulye ve nohut sürmüyordu. Ranza demirinde patlayan sopanın sesini, titreyerek buz gibi koridorun ucundaki tuvalete gidişlerini unutamıyordu.

Ama o okul sayesinde üniversite sınavında en yüksek puanlı İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümünü kazanmış ve sonrasında aynı fakültede öğretim görevlisi olmuştu. Heathrow’a inmiş, Big Ben’e bakarak saatini ayarlamış, hatta geçtiğimiz yaz, Edmund Hillary’nin izini takip ederek Everest’in eteklerine tırmanmıştı.

Bana okulun şimdiki halini anlattırdı biraz. Arada coşkuyla “bizim zamanımızda da öyleydi” diyerek sözümü kesiyor, evimi çok özlediğimi ima ettiğimde, “bilsen ben de ne çok ağladım başlarda” diyerek başını sallıyordu.

Bir ara elimdeki sarı nesneye takıldı gözü. “İngilizce sözlük.” dedim. “Pazartesi sınav var da fiil çekimi çalışıyordum.”

“Bende de vardı aynısından” diyerek, incelemek için izin istedi. Sayfalarını çevirerek kokladı. Parmaklarını plastik, kaygan, sarı kapağında gezdirdi. Gözleri kısıldı. Dudaklarına belli belirsiz bir tebessüm eklendi.

Ani bir hareketle, otobüsle ilişkimizi kesen perdeyi açtı. Önündeki koltuğun tepesindeki ışığın düğmesine bastı. Sarı sözlüğü ışığa doğru kaldırdı. Parmağını yalayıp, sayfaları çevirerek fiil çekimi kısmını buldu. Düzensiz fiillerin ikinci ve üçüncü hallerini sormaya koyuldu.

Yanıtları anımsamaya çalışırken, Fehmi Ağabeyin ses tonunda, saçını eliyle düzeltişinde, pahalı kol saatinde, kendinden emin gülümseyişinde yirmi yıl sonraki halimi bulmaya çalışıyor; sarı sözlüğü burnuna yanaştırıp içine çekerken yüzünde beliren ifadeden, onun da çocukluğunun peşinde olduğunu hissediyordum.

***

Onun yaşına geldiğimde Erzurum Anadolu Lisesi’ndeki öğrencilik yıllarımı konu alan bir kitap yazdım. İngilizce’ye çevirisini bir süredir fakültesinde dekanlık yapan Fehmi Ağabey yaptı. Uçağım Londra Kitap Fuarı’ndaki ilk imza günüm için Heathrow Havaalanı’na inerken, ceketimin iç cebinde dolma kalem ve sarı kaplı sözlüğüm vardı.

“Şu elimde görmüş olduğunuz ganimet; iki el yapımı bakır tabak, bir ayak ve tabakları ayağa bağlayan zincirden oluşuyor. Alttaki tabağa mum, üsttekine de su konsun, içine hoş kokulu yağ ve esanslar damlatılsın da bulunduğu yeri ağır ağır, misler gibi kokutsun diye imal edilmiş yüz yıl önce, kim bilir hangi memlekette…”

Ekrem kahvehanenin tam ortasına dikilmiş, ortama hakim olmaya çalışıyordu. Hakkında konuştuğu eşyayı parmaklarının ucunda, bu dünyanın üstünde bir varlıkmışçasına olabildiğince yukarıda tutuşundan, ses tonunu yumuşatıp dudaklarını usulca yalayışından, dokunaklı bir hikayeye başlamak üzere olduğu anlaşılıyordu.

Menemen ve köftelerini yemekte olan mezat kahvehanesi gediklileri lokmalarını daha ağır çiğneyerek, çaylarını karıştıranlar kaşıklarını usulca tabaklarının yanına bırakarak, gözlerini dikkatle Ekrem’in elindeki nesneye dikmişlerdi. Ekrem derin bir nefes alıp devam etti:

“İstanbul’un işgal altında bulunduğu yıllarda, Abanoz Sokak’taki bir genelevin madamı tarafından, Galata Limanı’nda egzantirik yabancı memleket eşyaları satan bir dükkandan satın alınmış.”

İsabetli tek bir öksürükle sesinin hırıltılı çıkmasına neden olan balgamı söküp, devam etti:

“Madam, bu koku biblosunu dış kapıya yakın bir yerde bulundurur, üstteki tabağa bolca lavanta yağı doldurturmuş. Mum alttan ısıttıkça mis gibi lavanta kokusu evin hem içine hem dışına dalga dalga yayılır, içerideki kızların moralini yükselterek duruşlarını canlandırır, tek tek evleri dikizleyip hangisine gireceğine karar vermeye çalışan sokaktaki beyzadelere, bıçkın delikanlılara olumlu tesir edermiş.”

Tezgahın gerisinde kahvecinin karısı hiç durmadan çay bardağı yıkıyor, demliğe çay ekliyor, hep aynı bezle bardakları kuruluyor, tezgahı siliyor, demliğin sapını tutuyordu. Sobanın dibinde oturan bit pazarcının tezgahtar oğlu bakışlarını Ekrem’den ayırmıyor, böyle fuhuşlu filan hikayeleri daha bir can kulağıyla dinliyordu.

“Kısa bir süre sonra, Madam’ın evi sokağın açık ara en çok iş yapan mekanı olmuş. Diğer evlerin madamları, pezevenkleri anlamışlar tabi işin içinde bir bit yeniği olduğunu. Ama çözememişler. O zamana kadar evin boyalı, badanalı, temiz; kızların etine dolgun, alımlı, bakımlı; çarşafların sakız gibi olmasının işleri körüklediği bilinirmiş. Her gün beyaz sabunla yıkanıp, giysilerini lavantalı sandıklarda saklayan kızların müdavimi fazla olurmuş ama Madam’ın evinde bu meziyetlerden hiçbiri diğer evlerdekinden üstün değilken, nasıl olup da kapısında kuyruklar oluşmaya başladığına kimse akıl sır erdiremiyormuş.”

“Lezzetli parçaymış be Ekrem!” diye bağırdı Müslüm. Kırmızı pantolonlu, fularlı, beyzbol şapkalı, Malatya şiveli, topluca bir adamdı. “Çaylar benden olsun, Madam’ın mis kokusu hatırına.”

Kahveci notunu aldı. Karısı bardakları doldurmaya başladı. Ekrem, Müslüm’e göz kırpıp sağ elini göğsüne vurarak, kaldığı yerden devam etti:

“Derken, Madam’ın işleri açıldıkça müşterisi azalmakta olan bir pezevengin aklına bir hinlik gelmiş. Bu pezevengin kardeşi denizciymiş ve yıllarca yedi düveli dolaştıktan sonra tam o sıralar İstanbul’a ayak basmışmış. Abanoz Sokak’ta kimse onu tanımadığından müşteri gibi Madam’ın evine girebilirmiş. Üstelik yağız, yakışıklı, gün görmüş bir delikanlı olduğundan fahişelerin ağzından laf alması da pek zor olmazmış.”

Çaylar karıştırıldı. Bardaklar havaya kaldırılarak Müslüm’e teşekkür edildi. Müslüm işaret parmağını dudağına götürerek muzipçe sessizlik istedi ve Ekrem’i işaret etti. Ekrem, çayından bir yudum çektikten sonra omuzlarını dikleştirip, göğsünü kabartarak, yine hikayeci duruşuna döndü. Kahvehaneyi çay ocağının buharı gibi saran meraktan hoşnut görünüyordu.

“Efendim uzatmayalım. Bizim delikanlı adrese yollanıyor. Daha merdivenlerin başındayken tertemiz, tatlı bir hisse ayak basıyor. Çocukluk yıllarında arkadaşlarıyla Boğaz sırtlarındaki çiçek tarlalarına dalışları geliyor aklına. Öylece neşelenerek giriyor kapıdan. İçerde Madam karşılıyor onu. Sedire sere serpe oturmuş kızlar şöyle bir toparlanıp göğüslerini dikleştiriyor, eteklerini yukarı çekiyorlar hafiften. Ne de olsa delikanlı bir başka bakıyor, okyanuslar aşmış çakır gözleriyle. Ferahlık kokusu burda daha da yoğun. Delikanlının başı, bir karaf şarabı kafasına dikmiş gibi tatlı tatlı dönmeye başlıyor. Derken odalardan birinden hülyalı bir kız çıkıyor. Sanki etrafta başka kimse yokmuş gibi, bir şarkı mırıldanarak, beyaz geceliği ile delikanlının önünden adeta süzülerek geçiyor ve karşı odaya giriyor. Yüreği yerinden fırlayacak gibi oluyor delikanlının. Onu istiyor. Madam tereddüt ediyor başta. Ama çok ısrar edip, misli misli ödeme alınca, kıramıyor delikanlıyı.”

“Neden tereddüt ediyor ki bal dilli Ekrem’im?” diye soruyor; beyaz saçlı, sakallı, genellikle Mısır koleksiyonlarıyla Osmanlı tapu ve evrakları toplayıp satan Bedri Bey.

“Bedri Abi, kız Madam’ın öz kızıymış çünkü. Öyle her müşteriye peşkeş çekmezmiş kendi kızını ama delikanlıda şeytan tüyü, e bi’ de yüklüce mangır varmış işte. Neyse, bizimki çıkmış odaya beklemeye başlamış. Kız gelmiş çok geçmeden. Delikanlı tecrübeli sözde ama kızı görünce dili tutulmuş, damağı kurumuş. Kız adeta bir kar çiçeği, çöl gülü imiş. Onca günahın ortasında, kanatsız bir melek.”

“Ah ulan ah…” diye iç çekti Müslüm. Kahvecinin karısı dahil herkes güldü. Ekrem muhabbetin gevşemesine izin vermeden devam etti.

“Kızın yanakları al al olmuş. Gözlerini kaldırıp bakamamış oğlana. Delikanlı kızdan bir şarkı söylemesini istemiş. Kızınki adeta denikızı sesi. Karanlık okyanus gecelerinde nöbet beklerken delikanlının kulağına çalınan sesin tıpkısının aynısıymış…”

“Ulan Ekrem sanki sen de odada karyolanın altında filandın o sıra, nerden bilirsin bu kadar ayrıntıyı.” diye laf attı Kahveci. Ekrem bu müdahaleyi iltifat olarak kabul etti. Bıyık altından gülümseyip devam etti.

“Şarkılar söyleyip, şiirler okurken zamanın nasıl geçtiğini anlamamışlar. Madam kapıyı tıklattırınca kendilerine gelmişler. Delikanlı kıza vurulduğunu itiraf etmiş. Kız o zaman kaldırmış başını. Çakır gözlere ilk o zaman bakmış. Ve o da aşık olmuş o an. Kız, elini Delikanlı’nın nasırlı denizci ellerinin arasına bırakırken gözünden bir damla yaş kaymış, oğlanın elini ıslatmış.”

“Şerefsizim ben de ağlıycam.” diye bağırdı Müslüm. Bereket millet buna güldü de kahveyi basan duygusallık biraz dağıldı.

“Bizim koku zımbırtısına ne oldu bu arada?” diye sordu Bedri Bey.

“Hah Bedri Abi…” diyerek soruyu göğsüyle yumuşattı Ekrem. “Delikanlının da tam çıkarken aklına gelmiş bu mesele. Kıza Madam’ın evindeki çekiciliğin sırrını sormuş. Kız da holdeki şömine mermerinin üzerinde dumanı tüten, işte bu elimdeki bibloyu işaret etmiş göz ucuyla. Delikanlı bir bakışta anlamış bunun Uzak Doğu’da gördüklerine benzer bir koku kabı olduğunu. Daha eve yaklaşırken insanı içeri davet eden cazibenin de bundan yayılan kokudan kaynaklandığını…”

“Hadi oğlum, hızlan biraz, altıma edicem, meraktan helaya gidemiyorum yav.” diyerek bir kez daha herkesi güldürdü Müslüm.

“Pezevenk, kardeşini ağzı kulaklarında görür görmez anlamış baltayı taşa vurduğunu. Madam’ın evinin sırrını öğrenip öğrenmediğini sormuş hemen. Delikanlı da sırrı öğrenmesine öğrendiğini ama Madam’ın kızını almadan bunu açıklamayacağını söylemiş soğukkanlılıkla. Pezevenk, kardeşinin yakasına yapışıp sarsmış biraz ama onun çelik gibi kaslı denizci gövdesine kaba kuvvetle laf geçiremeyeceğini anlamış çok geçmeden.”

Bu sırada Kahveci, işaret diliyle çay siparişlerini topluyordu.

“Madam, kızı vermeye yanaşmamış ilkin. Ne de olsa planı, güzel kızını bir banker ya da tüccar ile baş göz edip dünyalığını yapmakmış. Ama Pezevenk, evin sırrını öğrendiğini, eğer kızı vermezse derhal bütün Abanoz Sokak sermayedarlarına duyuracağını söyleyince paniklemiş. Ne de olsa o varlıklı günlerinde, evdeki bulgurdan olmak en son isteyeceği şeymiş. Düşünmüş, taşınmış, iki koşul öne sürmüş. Birincisi: Damat adayı bir daha asla denize açılmayacak, Beyoğlu’nda bir ev tutacak ve kızını Madam’dan uzaklaştırmayacak. İkincisi: Sır, Pezevenk ile Madam’ın arasında kalacak. Bu iki koşuldan birine uyulmaması halinde, Delikanlı bir daha Kız’ın yüzünü dahi göremeyecek.”

“Madam da eşeğini sağlam kazığa bağlamış ha…” dedi Müslüm tuvalete doğru yollanırken. “Ekrem dayanamıycam, biraz bağırıver ben çıkıncaya kadar. Beyler, kapıyı aralık bırakıyorum ona göre.”

Ekrem sesini yükseltip, “hay hay” diyerek kaldığı yerden devam etti:

“Delikanlı derhal denizciliği bırakmış. Çocukluğundan beri seferde olduğundan epey birikmişi varmış. Onunla Galata’da ahşap bir ev satın almış. Bir şekercinin yanına girip lokum, şeker işinin inceliklerini öğrenmeye koyulmuş. Bu arada Pezevenk de bir an önce evlensinler de şu sırrı öğrensin diye kardeşine destek oluyormuş.”

Müslüm kahvecinin karısına bir çay işaret ederek yerini aldı. Rahatlamış ve bir şey kaçırmamış olmanın memnuniyetiyle, sesli bir “oh” çekerek sedire yayıldı.

“Artık düğüne gün sayılıyormuş. Sene 1922. Yunan ordusunun savaşı kaybedip Anadolu’yu terk ettiği zamanlar. Türk ordusunun yaklaştığı haberleri ile birlikte İstanbullu Rumlar arasında panik başlamış. Madam da bu panikten nasibini almış tabi: Ee sen olsan ne yaparsın? Hem Rum’sun, hem fuhuş işiyle uğraşıyorsun.”

“Madam Rum muydu?” diye sordu Müslüm.

Kahveci: “Herhalde Müslüman olacak hali yok.” diye yanıtladı.

Bedri Bey, “Gayrimüslim olduğu aşikar ama menşeini söylemedi” diyerek Müslüm’den yana çıktı. Ekrem, söylemiş olduğunu sandığını ama atladıysa da işte şimdi unutkanlığını telafi ettiğini belirterek konuyu toparladı. Ve sonuna yaklaştığı hikayesine, kaldığı yerden devam etti:

“Madam, parasını, altınını, senedini, sepetini valizlere doldurmuş, sermayeleri ile birlikte Galata Limanı’ndan Pire’ye hareket eden bir gemiye binmek üzere biletlerini almış. Artık buraları terk ettiğine göre anlaşmanın da hükmü kalmamış; yani kızını da yanında götürecekmiş. Ama geminin kalkacağı sabah, gün doğmadan birkaç saat evvel, Kız pencereden sarkıttığı çarşafa tutunarak evden kaçmış. Çarşafın diğer ucunda onu bekleyen Delikanlı… Kız’ın cebinde ise şu görmüş olduğunuz koku biblosu varmış.”

Kahvehanede huzurlu bir sessizlik oldu. Gergin bekleyiş, mutlu sonu daha da kıymetli hale getirmişti. Sükuneti Bedri Bey bozdu:

“Baştan beri koku biblosu ile birlikte tuttuğun o siyah kutuda ne var peki?”

“Ben de tam onu söyleyecektim, Bedri Abi. Madam, Pire’ye gittikten sonra Delikanlı ile Kız evlenmişler. Damat, Beyoğlu’nda dükkan açıp, şekercilik yapmaya başlamış. Bu bibloyu dükkanın girişine koymuşlar. Oranın da bereketini artırmış. Bu elimde görmüş olduğunuz kutu da Cumhuriyet’in ilk yıllarında o dükkanda satılan bir lokum kutusu. Bu ikisini beraber 100 liradan satışa çıkarıyorum. Var mı artıran?”

Eller havaya kalktı. Anlaşılan bu kez açık artırma oldukça çekişmeli geçecekti.

Siyah bulutlar sini gibi örter ya bazen yeryüzünü. İşte öyle zamanlarda insanların içi tren gibi kapkara olur. Sis kaplar dört yanı. Bedenler gölgeye dönüşür. Kimse birbirini tanıyamaz. Ürkekleşir.

Aynalar, göller, kuyular filan parlar nadiren. Derinlerde gizledikleri son ışıklarıyla. Onlara da pek kimse bakmak istemez. Bakan tek tük meraklı, kendini göremez yüzeylerinde. Yüzleri yerine gölgeler çıkar karşılarına. Korkarlar kendilerinden. Karanlıktan korkarlar çünkü. Kendi karanlıklarından ödleri patlar.

Trene binip uzaklara gitmek isterler öyle zamanlarda. Vagonlar tıklım tıklım olur. Merdivenlere asılırlar. Camlara tutunurlar. Lokomotife saldırırlar.

Lokomotif, insana ait izleri buharlaştırır ilerleyebilmek için. En çok da mektupları, fotoğrafları, oyuncakları, şiirleri, patikleri, romanları…

Ses etmezler buna. Aksine kafa sallayarak onaylarlar. Çünkü uzaklaşması lazımdır trenin. Akıllarına başka çare gelmez. Raflarında, sandıklarında, ceplerinde, göğüslerinde ne varsa kucaklar, kuyruğa girerler. Trende bir koltuk, hiç değilse koridorda bir tutacak kapabilmek için.

Düdüğün buhar salarak her ötüşünün ardından kuyruk biraz daha uzar. Geride kalmak istemez kimse. Diğerleriyle birlikte hiçbir şeysiz birer hiç kimse olmaya razı… Makinist bilir bunu. Düdüğü acı acı öttürür. İnsanları hizaya getirir.

Siyah bulutlar sinsice örter yeryüzünü. Hepten karartmaz. Gri bırakır azıcık. İnsanlar başka yerde daha çok ışık var sanırlar. Daha çok çırpınırlar bu yüzden. Daha da silikleşmeye razı olurlar. O aydınlık diyarda her şeyi telafi edebileceklerine, hayatlarını yeniden inşa edebileceklerine inanırlar. İnanmak isterler. Ancak öyle var olmayı sürdürebilirler.

Tren düdüğünü öttüre öttüre tıka basa doldurur vagonları, koridorları… İçerdekiler ilerlediklerini sanırlar. Oysa tren buharlar saçarak, sarsılarak yerinde saymaktadır. Her ötüşü bir durak sanır yolcular. Karanlıktan etrafı göremezler. Uyuyakalır kimisi, uykuları da kapkara, rüyasız. Ne kadar uzaklaştıklarını kestiremez diğerleri. Gözleri çöküktür, omuzları daha beter…

An gelir, makinist bile inanır ilerlediklerine. Kazanı hatıra defterleriyle, aile albümleriyle, ilkokul karneleriyle, istek parça peçeteleriyle, kitap arasında kurutulmuş çiçeklerle, poğaça, kek tarifleriyle doldurdukça coşar. Sarsılmaktadır tren siyah bir kısrak gibi. Var oluşun kanıtları tutuştukça, şahlanmaktadır.

Oysa çocuklar set çekmiştir trenin önüne.

Yetişkinler trene binmek için birbirleri ile mücadele ederken onlar sıralarını, kara tahtaları, öğretmen kürsülerini taşımışlardır okullarından. Topaçlarını, bebeklerini, lastik toplarını getirmişlerdir. Sümüklerini, tokalarını, dil çıkarmalarını. Yeni öğrendikleri küfürleri, evcilik oynarken takındıkları halleri getirmişlerdir. İtiraf edemedikleri aşklarını, oyuna çağırmaya utandıkları arkadaşlarını çekip getirmişlerdir kollarından, hazır ortalık karanlık diye.

Anıları tazeciktir çocukların henüz, lokomotif kazanında yanmaz. Göz altları porselen gibidir, çökmez. Dudakları gülüverir kendiliğinden, mühür tutmaz.

Yığınak yapmışlardır trenin önüne. Geçit vermez.

Bir tek onlar kalmıştır düş görebilen. Düşünde aydınlığı görebilen. Aydınlığın uzakta olmadığını hisseden. Büyümenin eldekileri yitirerek değil, onları çoğaltarak mümkün olabileceğini sezen.

Çocuklar gitmek istemezler uzaklara. Trene tırmanmayı, halının üstüne ray döşemeyi severler de yuvalarını trenlerden daha çok severler aslında. Arkadaşlarını yolculardan. Köpek havlamasını tren düdüğünden. Oynamayı seyahat etmekten.

Tüketmemiştir çünkü henüz çocuklar. Daha yeni başlamaktadırlar.

Göz bebekleri ışıl ışıldır çocukların, zifiri karanlıkta bile. İşte o ışıltı kıvılcıma dönüşür bir gün. Ansızın. Şimşek olur uzanır yukarı doğru. Gökyüzüne kadar… Usulca yarılır o zaman simsiyah bulutlar. Bulutların üstü hep güneş, pür aydınlıktır zaten. Işık yağmaya başlar yeryüzüne. Toprağa, dallara, yollara, okullara, terk edilmiş evlere…

Yolcuların gözleri kamaşır fena halde. Bu kez de ışıktan körleşirler. Onlar kendilerine gelinceye kadar çocuklar kıkırdayarak taşırlar sıraları, kürsüleri, topaçları, bebekleri… İlk aşklarından köşe bucak kaçarak, oyuna çağıramadıkları arkadaşlarından birkaç adım uzakta.

İnsanlar ağır bir uykudan uyanır gibi, gözlerini ovuşturarak inerler trenden. Evlerine doğru ağır ağır yürürler. Biraz şaşkın, biraz donuk… Yeniden aydınlığa kavuşmaktan memnun, bellekleri, yürekleri bomboş…

Çocuklar okullarına gönderilirler ertesi sabah. Akılları bir karış havada.