Seyyar satıcıları saymazsak renksiz bir cumartesiydi.

Simit peşinde rıhtımla vapurlar arasında uçuşan martıların beyaz kanatları, uzaktan bakılınca denize düşen kar tanelerini andırıyordu.

Haydarpaşa Garı, sargılar içindeki kulesi ve yamalı gövdesiyle göz göz pencerelerini güçlükle açıp kapıyor, artık koynuna tren almak için çok yaşlı olduğundan yakınıyordu.

Bir vapur, Gar’ın yıpranmış Alman üniformalı gövdesine doğru yanaşırken “benim de iç organlarımı tamamen değiştirdiler ama bak eskisinden hızlıyım şimdi” diye düdüğünü öttürerek ona moral vermeye çalışıyor ama bir dönem imparatorluğun Batı’ya açılan kapısı olmuş yapının kendini apoletleri sökülmüş bir general gibi hissetmesine engel olamıyordu.

Gar, vapur ve martılarla ilgilenmeksizin dimdik iskeleye doğru ilerleyen genç bir adam, göz ucuyla yol kenarındaki çiçekçinin güllerini kesiyordu. En güzel, en taze güller her zaman o tezgahta bulunurdu. Dersane çıkışı tesadüfen rastlamış gibi yaparak sevdiği kızı bir cafe’ye davet edecek, arkadaşlık teklifini kabul ederse minibüslere bırakmadan önce ona o tezgahın en güzel goncasını hediye edecekti.

Deniz tarafındaki çiçekçinin önünde itiş kakış vardı. Bıyıklı bir adam tezgahın gerisinden fırlamış, elinde büyükçe sarı bir torba taşıyan çocuğun yakasına yapışmıştı. Çocuk torbasındakileri gösterek yanlış bir şey yapmadığını, ekmeğini taze gül satarak kazandığını söylüyor; adamsa onu yol kenarındaki çiçekçi kadının zaafiyetini bile bile her gün buralarda turlayan şerefsiz bir fırsatçı olmakla suçluyordu.

Yol kenarındaki çiçekçi kadının ise çiçeği çok, müşterisi yoktu. Ne zaman biri yanaşıp gül istese sakince kovadan birkaç dal çekip alıyor ama sonra ya saplarını keserken ya jelatine sararken ya da müşteriye uzatırken aniden yüzü gül yaprakları gibi hare hare kızarmaya başlıyordu. Tamamen kıpkırmızı kesildiğinde cinnet başlıyor, birkaç saniye içinde kimi gülün yapraklarını yolarak, kimininkinin goncasını sökerek, bazısını yere fırlatıp topuğuyla başını ezerek telef ediyor; sonunda tek bir gülü bile taliplisine yar etmiyordu.

Sevdikleri ile romantik bir an paylaşmanın arifesinde hassas ruh hallerine bürünmüş müşteriler bu akıl dışı hareketler karşısında şoka uğrayarak, uzatmaya hazırlandıkları paralarını ceplerine geri koyup hızla tezgahtan uzaklaşıyorlardı.

Genç kadın ise ayağının dibinde yükselen çiçek ve yaprak yığınına basarak plastik sandalyesine dönüyor; atkısını tek harekette başına dolayıp bakışlarını yukarı çevirerek, kendisinden başka hiç kimsenin görmediği birine: “Sen Güllü’nü güldürmedin ya…” diyordu. “Ben de onların sevdiğini güldürmeyeceğim.”

Tezgahın diğer tarafındaki kirli sakallı adam, kadının sözcüklerini işitmemiş, az önceki cinnet halini görmemiş gibi uzaklara bakıyordu. Ne kadar af dilese de sesini duyuramayacağını, ne kadar yaklaşsa da kadının bir daha asla yüzüne bakmayacağını biliyordu. Yine de her gün sabahtan akşama kadar, Güllü orada bulunduğu sürece yanıbaşında dikiliyor; Güllü ile birlikte o da siyah atkısını başına sararken, bir sonraki müşterinin gül istememesi için dua ediyordu.

Tezgahın bulunduğu yerden Haydarpaşa Garı’na doğru bakılınca martıların beyaz kanatları, denize düşen kar tanelerini andırıyordu. Deniz kıyısından dimdik iskeleye doğru ilerleyen genç adam, göz ucuyla tezgahtaki gülleri kesiyordu. En güzel, en taze güller her zaman o tezgahta bulunurdu.

Genç polis memuru, Zaman Han’da sünnet giysileri satan yaşlı adamı yolcu ettikten sonra dosdoğru komiserin odasına gitti.

“Gelsene Mehmet.” diye içeri buyur etti komiser. “Hayrola, sıkıntı mı var?”

“Çok büyük sıkıntı değil ama enteresan bir durum, komiserim.” dedi Mehmet. “Birileri esnafın sokağa çıkardığı vitrin mankenlerine saldırıyor.”

“Allah Allah, hiç duymadım böyle şey.”

“İlk vaka Mahmutpaşa’da bir erkek giyim mağazasının önünde olmuş bu sabah. Dükkan sahibi dışarı çıkınca, sabah sağlam bıraktığı cansız mankenin yüzünü paramparça bulmuş.”

“Giysiler?”

“İlginç olan o zaten, komiserim. Üç olayda da ne çalınan ne de zarar gören bir tek giysi var.”

“Tuhaf… Hep yüze mi darbeler?”

“Evet. İkincisinin burnu, az evvel gelen yaşlı adama ait mankenin de alnı kırılmış.”

“Yumurta tokuşturur gibi, desene. Ellerinde sert bir cisim olmalı. Gelene gidene çakıyorlar anlaşılan. Tutanakları getirsene bir zahmet. Ben de birer çay söyleyeyim.”

Memur Mehmet, amirinin böyle adi bir vakayla yakından ilgilenmesine biraz şaşırarak içeri gitti. İki dakika sonra Komiser çayını höpürdetirken tutanakları inceliyordu:

“İkinci olay Tahtakale’de bir çocuk giyim mağazasında olmuş. Üçüncü manken ise Han’da sünnet giysileri satan bir dükkana ait. Müşterileri dükkana yönlendirsin diye mankeni dışarıda, yol üstünde tutuyorlarmış.” diye açıkladı Mehmet.

“Yani…” derken burnunun ucuna düşmüş yakın gözlüklerini çıkardı, Komiser. “Saldırıya uğrayanların üçü de çocuk mankeni.”

Mehmet gözünü kısıp başını usulca sallayarak, düşünceli bir tavır takındı. Memur Necati’nin çağırmasıyla ayağa kalktı.

Yeni bir şikayet vardı. Bu kez Sirkeci’de eski bir spor mağazasının vitrin mankenine saldırılmıştı. Bilgisayar ekranına bakarken göz ucuyla caddeyi gözetleyen tezgahtar delikanlı, yüzünü seçemediği gri pardösülü bir adamın dükkanın önünde yavaşladığını söylüyordu. Adam, kaşla göz arasında pardösüsünün içinden çıkardığı dambıla benzer siyah nesneyi camekanın dışındaki Barcelona formalı çocuk mankene doğru savurmuş ve hızla gözden kaybolmuştu.

Caddeye fırlayan tezgahtar, bir süre saldırganın peşinden koşmuştu. Ancak Mısır Çarşısı’nın arka sokağında, kalabalığın arasında onu gözden kaybetmiş, dükkanı boş bıraktığından mecburen geri dönmüştü. Vitrin mankeninin yüzünün sol tarafı paramparçaydı. Patronu çok sinirli bir adamdı. Bir an önce bu işin faili bulunmazsa, delikanlıyı kesin işten kovardı.

***

Komiser, “Resimleri var mı darp edilen mankenlerin?” diye sordu.

“Birinci ile dördüncününki var.” diye yanıtladı Mehmet. Odasına gidip, bilgisayara aktarılmış fotoğrafların renkli çıktılarını getirdi.

Komiser bir kez daha yakın gözlüklerini takıp, dudağını bükerek resimleri incelemeye koyuldu. İlkinin yüzü tamamen parçalanmıştı. Diğerinin suratının tek tarafı sağlamdı.

“Öteki iki esnafı arasana.” dedi, bakışlarını önündeki kağıttan ayırmadan. “Onlar da darp edilmiş mankenlerinin fotoğraflarını çekip, göndersinler.”

On beş dakika sonra dört resmi yan yana koymuş, birlikte inceliyorlardı.

“Tahmin ettiğim gibi.” diye mırıldandı Komiser. “Suratları aynı bunların.”

Mehmet “Ee ne var ki bunda komiserim?” diye sordu ellerini açarak. “Bütün cansız mankenlerin suratları birbirine benzer.”

“Benzer ama aynı değildir.” derken bıyık altından gülümsüyordu Komiser. Sonuçta bu saldırgan ya da saldırganlar neden yetişkin değil de çocuk mankenlere saldırıyor? Eminönü’nde binlerce çocuk vitrin mankeni varken, tıpatıp aynı yüze sahip bu dördünü darp ediyor olmaları tesadüf olabilir mi sence?”

“Bilmem” diye mırıldandı Mehmet, merak ve mahcubiyet arasına sıkışmış cılız bir tonda.

“Yanıtı henüz ben de bilmiyorum.” diye mırıldandı Komiser. “Ama elimizde sıkı bir ipucu olduğunu söyleyebilirim.”

***

Ertesi sabah, Komiser karakola gür saçları bembeyaz, bıyıkları sigara içmekten sararmış, eğilerek çalışmaktan kamburu çıkmış, yetmiş yaşlarında bir adam ve bir kutu dolusu poğaça ile geldi. Herkes teşekkür ederek, pastane kutusundan poğaçasını alırken, Komiser Mehmet’e:

“Sen kalsana, Mehmet” dedi. “Naci Usta ile tanıştırayım seni. Baba yarısıdır benim için.”

Mehmet eğilip, saygıyla adamın elini sıktı. Naci Usta alçakgönüllü, güleç yüzlü bir adamdı. O da ayağa kalkıp, boştaki elini kalbine götürdü.

“Eski çırağı olarak hala nazım geçer.” dedi, Komiser. “Bu sabah da sağ olsun, beni kırmadı, buraya kadar geldi. “Yaşlı adam mahcupça önüne bakarak gülümsemeye devam ediyordu. “Kendisi kırk yıllık vitrin mankeni ustasıdır.”

Mehmet, böylece amirinin vakaya gösterdiği özel ilginin nedenini kavramış oldu.

Komiser devam etti: “Bizim darp edilen çocuk manken fotoğraflarını getiriver de, bir gösterelim bakalım.”

Mehmet, bir dakika sonra bilgisayar çıktıları ile odaya dönmüştü. Naci Usta resimleri dikkatle, tekrar tekrar inceledi. “Aynı kalıptan çıkma bunların hepsi.” diye mırıldandı, bıyığını ısırırken. “Epeyce de yaşları var.” Başını kaldırdı. Camdan dışarı düşünceli baktı. Cebinden bir sigara çıkarıp masada yuvarladı. “Yakında mı bu mankenler? Gerçeğini görsem daha kesin bir şey söyleyebilirim.”

Beş dakika sonra Naci Usta ile Mehmet sigaralarını tüttürerek Eminönü sokaklarında yürüyorlardı. Önce Tahtakale’ye, oradan da Zaman Han’a geçtiler. Naci Usta, Zaman Han’daki dükkanın yerini gösterme işlevini sürdüren sünnet giysili çocuk mankenin yüzünü adeta okşayarak uzun uzun inceledi. Sonunda diğerlerini görmeye gerek olmadığını, fotoğraftan tahmin ettiği gibi bu mankenlerin, seksenli yılların başında el işçiliği ile yapılmış parçalar olduğunu söyledi.

“O yıllarda gerçek heykeltıraşlar tarafından, canlı modeller kopyalanarak imal edilirdi bunlar.” dedi, yeni bir sigara yakarken. “Modelin yüzü, vücudu için en az on prova alırdık. Sonra kalıp yapılır, üretime geçilirdi. Yüz makyajı dahil bir vitrin mankeninin tamamlanması en az dört ay sürerdi.”

Konuşurken, Naci Usta’nın gözü çocuk mankenin göğsündeki “Maşallah” şeridine takılmıştı. Mehmet, doğru anladığından emin olmak için sordu:

“Yani otuz beş yıl önce, bir çocuğun suratının kalıbı çıkarılmış. Saldırıya uğrayan dört manken de o kalıptan imal edilmiş. Öyle mi?”

“Aynen öyle.” diye yanıtladı Naci Usta.

“Peki o çocuğun kim olduğunu bulabilir miyiz?”

Naci Usta biraz düşündü. “Önce kalıbının hangi imalathanede yapıldığını bulmak lazım.” dedi dudağını bükerek. “O yıllarda henüz hazır giyim patlamamıştı. İstanbul’da hepi topu üç, dört tane vitrin mankeni atölyesi vardı. Onları dolaşırsanız, bir şansınız olabilir.”

***

Mehmet, Naci Usta’dan aldığı bilgilere Ticaret Sicil’den yaptığı araştırma sonuçlarını ekleyerek söz konusu tarihlerde faaliyet gösterip hala açık olan dört imalathane tespit etti. İkisi Dolapdere’de, biri Tarlabaşı’nda ve biri de Bayrampaşa’da bulunan bu atölyeleri sırasıyla ziyaret etmeye başladı.

Tarlabaşı’ndaki atölyenin ilk sahibi öleli çok olmuştu. Ondan devraldıkları şirketi işletmekte olan ve daha çok dış pazara çalışan eski konfeksiyoncu iki ortağın, seksenlerdeki üretim hakkında en ufak fikirleri yoktu.

Dolapdere’de uğradığı ilk adres, üretim faaliyetini altı ay kadar önce durdurmuştu. Bir yandan depodaki malları elden çıkarmaya, bir yandan da piyasadan alacaklarını toplamaya çalışan sahibi, ikide bir öksürük nöbetine tutulan bir deri bir kemik, bir adamdı. Çocuk mankeni üretimine doksanlarda başladığını söylüyordu. Seksenli yıllarda çocuk mankeni isteyen olursa, siparişi Dolapdere’deki bir arkadaşının imalathanesinde yaptırıyordu. O arkadaşının işyeri hala faaliyetini sürdürüyordu. Bu konuda Memur Bey’e olsa olsa o yardımcı olabilirdi. Mehmet, adamı dinlerken not defterini açtı. Bahsettiği işyeri, kendi listesinde bulunan üçüncü adresti.

Oraya giderken telefonu çaldı. Arayan Memur Necati’ydi. Mercan Yokuşu’nda bir çocuk manken daha darp edilmişti.

Dolapdere’deki imalathane oldukça büyüktü. Karşısında polis memurunu gören orta yaşlı sekreter yapmacık bir selamın ardından çok kısa bekleteceğini söyleyip, telaşlı adımlarla patronunun odasına koştu. Tekrar kapıda göründüğünde, şişman, takım elbiseli, karavatsız bir adam onun peşi sıra karşılama alanına girip, önünü ilikleyerek Mehmet’in elini sıktı. Mehmet konuyu özetleyince de şöyle rahat bir nefes alıp, misafirini odasına davet etti.

Gömlek yakasından beyaz, kıvırcık kıllar fışkıran, göbeği ve yanakları şişkin ama sıkı, gür sesli bir adamdı. Devasa çalışma masasının gerisinde ıhlamurunu yudumlarken, otuz altı yıldır binlerce farklı tip mamül ürettiklerini, söz konusu vitrin mankeninin yüzünü tanıyabileceğinden emin olmadığını ama yine de yardımcı olmayı elbette istediğini söyledi.

Mehmet’in resimleri masasına koymasıyla o ihtiyatlı havası yerini önce şaşkınlığa, sonra geniş bir sırıtışa bıraktı.

“Bunun kalıbı benim yeğenin suratından alındı.” dedi Mehmet’e gümrüksüz bölgeden alınma sigara paketini tutarken.

“Ağabeyim, o sıralar kafayı oğlunun çocukluğunu kalıcı hale getirmeye takmıştı.” diye devam etti. “Eee sene 1981. Atölye yeni. İlk oğlan çocuk… Çok heyecanlıydı, rahmetli. Burak henüz 5-6 yaşlarındayken yüzünün kalıbını çıkardık. Sonra o kalıptan yüzlerce manken yaptık.”

Otomasyonla birlikte fiyatların sürekli geri gittiğinden, epeydir işin sanatını hiç kimsenin önemsemediğinden yakınan adam; ağabeyi öldükten sonra yeğeni Burak’ın bu işi sürdürmeyi hiç düşünmediğini, alelacele babasının hisselerini satıp, Cağaloğlu’nda bir arkadaşıyla kırtasiye toptancısı açtığını söyledi. Burak’ın aslında akıllı ama hep kafasının dikine giden bir çocuk olduğunu ekledi.

“Son zamanlarda seyrek görüşüyoruz. Geçen bayram ziyarete geldiğinde, Eminönü civarında hala kendi çocukluk mankenlerine rastladığını söylüyordu. Şimdi sizin fotoğraflarda onların yüzlerini parçalanmış görünce içim bir tuhaf oldu.” diyerek konuşmasını tamamladı.

***

Komiser, Mehmet’i dikkatle dinleyip, tutanağı inceledikten sonra “Çok iyi” dedi. “Sona epeyce yaklaşmışsın. Burak denen arkadaşın düşmanlarını da kurcalarsan, daha fazla esnaf zarar görmeden bu işi çözersin.”

Mehmet, bu konuşmadan on beş dakika sonra Babıali Yokuşu’ndaki kırtasiyenin cam kapısından içeri giriyordu. Rafları düzenleyen kırk yaşlarındaki sakallı, yakışıklı adam kapıya dönerek: “Hoş geldiniz, memur bey.” dedi. “Nasıl yardımcı olabilirim?”

Kasanın arkasındaki mantar panoya, renkleri solmuş bir yaşlı adam portresi – Mehmet, adamın Dolapdere’de görüştüğü imalathanenin sahibine benzerliğini derhal fark etmişti- ve sakallı adamın güzel bir kadınla sarmaş dolaş tatil fotoğrafları tutturulmuştu.

“Burak Bey siz misiniz?” diye sordu Mehmet.

Genç adam, bu karşılaşma için hazırlıklıydı. Gülümseyip elini uzatarak: “Amcam arayıp, sizden bahsetti. Buyurun, oturun lütfen. Bir çay söyleyeyim.” dedi.

Ağzı laf yapan, enerjik bir tipti. Rahmetli babasından yadigar vitrin mankenlerinin uğradığı saldırıya çok üzüldüğünü, faillerin bulunması için her türlü desteğe hazır olduğunu söyledi. Ayrıca karakoldan Memur Necati’nin arkadaşı olduğunu ekledi.

Mehmet, bu ortak tanıdık vasıtasıyla yakınlaşma girişimini duymazdan geldi. “O mankenlerin yüzlerinin, sizin çocukluğunuza ait olduğunu kimler biliyor?” diye sorarken çaylar geldi. Kalemlikten aldığı iki kırmızı plastik markayı çaycının tepsisine bırakan Burak, tekrar yerine oturmadan saymaya başladı:

“Annem, nişanlım, amcam, teyzem ve onların çocukları, bir de ortağım…” dedi. Bakışlarını tavanda göz kırpan floresan lambasına çevirerek “Başka bilen de vardır muhakkak ama o mankenlerin hala bu civarlarda kullanıldığını bilen bunlardır.” diye devam etti.

“Peki bu saydıklarınla aran nasıl? İçlerinde husumet içinde bulunduğun kimse var mı?”

Başını iki yana sallayarak: “Hayır.” dedi. “Bunların hepsi benim canımdan, kanımdan insanlar.”

Memur Mehmet gözlerinin içine dik dik bakmaya devam edince, yanıtını açmak zorunda olduğunu hissetti.

“Annem canım zaten. Nişanlım da öyle. Önümüzdeki yaz evleneceğiz, inşallah. Teyzem çok yaşlı. Bayramdan bayrama ziyaretine giderim. Onun çocukları uzun süredir Almanya’da yaşıyor. Amcamı tanıdınız… Amca çocukları ile iş güç derken koptuk son zamanlarda ama kardeş sayılırız, beraber büyüdük. Ortağım da… Ortağım yani. Okuldan sıra arkadaşım. 25 yıldır tanırız birbirimizi.”

“Ortağınız işe gelmiyor mu?”

“Yoo beraberiz devamlı. Ben yarın nişanlımla tatile çıkacağım da, o bir hafta tek başına bakacak dükkana. Öncesinde birkaç işini hallediyor. Öğleden sonra burada olur.”

“Amca çocuklarınız?”

“Karaköy’de bir kafe işletiyorlar. Onların iş bizimkinden beter. Ne gecesi var ne hafta sonu. Arada o taraflarda programımız olursa nişanlımla uğruyoruz. Fena gözükmüyor durumları.”

***

Mehmet Burak’ın dükkanından çıkıp, Sirkeci İstasyonu’nun karşı kaldırımından sahile doğru yürüdü. İskeleye bağlanan üst geçitte şöyle bir durdu. Denizle gökyüzü kül renginde buluşmuştu. Gemiler arkalarında beyaz köpükler ve martılar bırakarak iki yaka arasında mekik dokuyorlardı. “İşin içinde maddi menfaat varsa husumet de vardır” diye geçirdi içinden. “Ya şu amcayla ayrılık meselesi olaylı oldu, o veya oğulları gözdağı veriyorlar ya da ortağı bir nedenle buna fena halde kinlenmiş olmalı.”

Galata Köprüsü’nü geçip Karaköy İskelesi’nin önünden ilerleyerek Fransız Geçidi’ne ulaştı. Geçidi kullanarak arka sokağa çıktı. Buralara gelmeyeli epey olmuştu. Tarihi binaların arasında uzanan sarmaşıklar ve renkli ampuller, duvarları kaplayan birbirinden ilginç resimler, sağlı sollu sıralanmış modern kafeler arasında, yolu başka bir memlekete düşmüş gibi hissetti.

Çok geçmeden aradığı adresi buldu. Tepeden elektrikli ısıtıcı ile ısıtılan bir masaya oturdu. Garson kızdan kafenin sahibini çağırmasını istedi. Burnunda küpesi, omzunda dövmesi bulunan soluk benizli kız, hiç acele etmeden içeri girdi. Az sonra Burak’la akran, daha tarz giyimli, daha uzun sakallı biri Mehmet’in masasına oturdu.

“Buyrun Memur Bey” dedi nazikçe. “Nasıl yardımcı olabilirim?”

Mehmet, beş dakikalık görüşmeleri esnasında amcaoğlunun Burak’ı zeki, atak ve egoist yaradılışlı biri olarak gördüğünü, özellikle babası öldükten sonra bu son özelliğinin biraz daha ön plana çıktığını, “payımı hemen isterim” diye tutturarak amcasını yüklü miktarda kredi çekmeye zorladığını öğrendi. Amcaoğlu, yaşam tarzları giderek birbirinden uzaklaştığından, son zamanlarda pek nadir görüştüklerini ama Burak’ın huyundan vazgeçmediğini bildiğini, son olarak ortağına büyük bir kazık atarak sevgilisini ayarttığını, kızla birlikte arada kafeye uğradıklarını, hatta son gelişlerinde yazın evleneceklerinden bahsettiklerini anlattı.

***

Mehmet ertesi sabah karakola uğramadan, doğruca kırtasiyeye gitti. Buğulanmış cam kapıyı itip içeri girdi. Bilgisayarın gerisinde kısa saçlı, sinekkaydı tıraşlı, göz altlarında mor halkalar bulunan, esmer bir adam kıymalı kol böreği yiyordu. Mehmet’in gözü, adamın hemen arkasındaki askılığa gelişi güzel atılmış gri pardösüye takıldı.

Adam, gözünü bilgisayar ekranından kaldırıp karşısında polisi görünce telaşlandı. Ağzındaki böreği çiğnemeyi bırakarak ayağa kalktı. Bu endişeli hal, Memur Mehmet’in özgüvenini artırdı. Duygusuz, tok bir sesle sordu:

“Burak Bey’in ortağı mısınız?”

“Evet.” diye kekeledi adam. “İsmim Halil. Buyurun?”

Mehmet, Halil’e doğru iki adım daha attı. Uzun boylu, atletik bir tipti. Yüz çizgileri derin, burnu kemikliydi. Dükkana ilk girdiğinde ekrana çakmak çakmak bakan gözleri, “börek alır mıydınız?” diye sorarken acınacak haldeydi.

Mehmet, sandalyeye oturup hafifçe öne eğilerek, yüzünü Halil’in soğan kokan ağzına yaklaştırdı.

“Dambıl mı şu?”diye sordu, göz ucuyla arka rafta duran siyah ağırlığı göstererek. “Eee… Evet” diye yanıtladı Halil. Gülümsemeye çalıştı ama yanak kasları gergindi. “Hem stres atıyorum, hem de kas yapıyorum dükkanda boş otururken.”

Mehmet derin bir nefes aldı. Donuk bakışlarını Halil’inkilere dikerek, metalik, duygusuz bir sesle: “Senin o dambılla vitrin mankenlerinin yüzünü dağıttığını biliyoruz.” dedi.

Halil’in suratı bembeyaz oldu. “Ne?” diye sordu, gözlerini kısarak.

“Artık her sokakta kameralar var biliyorsun. Yalan beyan, cezanı katlamaktan başka işe yaramaz.”

Halil’in yüzünde ağlak bir ifade belirdi. Ne itiraf, ne de inkar edebiliyordu. Mehmet kısa ama derin suskunluğu bozdu:

“Suçunu itiraf edip hasarı tazmin edersen, dükkan sahipleri de seni affederse, olay mahkemeye intikal etmeden kurtulabilirsin.” Yumruğunu hafifçe tezgaha vurdu: “Bence iyi düşün.”

Genç adamın gözleri sulandı. Başı öne eğildi.

Mehmet, suçun sessiz itirafı anlamına gelen manzara karşısında rahat bir nefes aldı. Güçlü kuvvetli, psikopat bakışlı adamın iki dakikada düştüğü durum, onda acıma duygusundan ziyade tiksinti uyandırdı.

“Babamın emekli ikramiyesini bu işe gömdüm.” dedi, Halil. Mehmet bunun uzunca sürecek bir itirafın ilk cümlesi olduğunu anladı. Geriye yaslanıp bacak bacak üstüne attı.

“Burak sınıf arkadaşımdı. Sınavlarda kopya isteyen, cebinde parası varsa sırra kadem basan, yoksa yoldaşlık, paylaşma duyguları kabaran yırtık bir tipti o zaman da. Ben Anadolu’dan gelmiştim. Utangaçtım. Yol yordam bilmiyordum. İmreniyordum ona. Önümü açabileceğini düşünüyordum.”

Mehmet hafifçe öksürdü. “Hayat hikayesi dinlemeye gelmedim buraya. Hızlıca konuya dönebilir miyiz?”

Halil başını kaldırdı. Yıllardır ilk kez anlatmak istiyordu. Bu defa da karşısındaki dinlemiyordu.

“Peki…” dedi alıngan gibi bir jestle. “Burak, babası ölünce imalat işleriyle, personel derdiyle filan uğraşmak istemediğini, hisselerini satıp, kırtasiye toptancısı bir ahbabının dükkanını devralmayı planladığını söyledi. Fakat parası yetmiyordu. Ben o sıra bir ihracat firmasında çalışıyordum. Çok kazanmıyordum belki ama düzgün bir hayatım vardı.”

İç geçirip devam etti. “Uzun süredir beraber olduğum bir sevgilim vardı. Çok iyi anlaşıyorduk. Biraz daha para biriktirip onu babasından isteyecektim.”

Mehmet cebinden sigara paketini çıkardı. “İçer misin?” diye sordu. Dükkanda sigara içilmiyordu ama Halil bir tane aldı. Karşılıklı yaktılar.

“Benden borç istedi. O kadar param olmadığını söyledim. Babamın yeni emekli olduğunu, ikramiyesi ile ne yapacağına henüz karar vermediğini biliyordu. ‘Al o parayı, ortak olalım seninle.’ dedi.”

“Akşama doğru konuya gelebilir miyiz?” diye iğneleyici bir tonda sordu, Mehmet. Karşısında kader mahkumu gibi davranan birini görünce midesi bulanıyordu. Halil istifini bozmadan devam etti:

“Daha zengin olma hayali değildi, sonunda beni babamı ikna etmeye zorlayan. Burak gibi biri olmak istiyordum. Onun ortağı olursam bunun gerçekleşebileceğini düşünüyordum.”

Dükkanın kapısı açıldı. “Kapalıyız!” diye bağırdı Halil, gözünü Memur Mehmet’ten ayırmadan.

“Babamın emekli ikramiyesini elden hava parası olarak verdi. Dükkanı üstüne aldı. Beni şirketin resmi ortağı yapmayı ise sürekli erteledi. Mali müşavir dedi… Yeni kanun çıkacak dedi… Böylesi vergi bakımından daha avantajlı dedi…. Şimdi gelse sorsak, yine bir mazeret uydurur. ‘Önemli olan bizim aramızdaki hukuk’ der, çıkar işin içinden. İlk aylarda elim ayağım titriyordu. Bir süredir sinirlerim kaldırmıyor, açmıyorum bile konuyu.”

Derin bir nefes aldı. Dumanı burnundan salarak, sisler içinde devam etti:

“Babamla görüşmeye memlekete giderken kız arkadaşımı ona emanet etmiştim.”

Avcunu açıp arkasındaki mantar panoya iliştirilmiş resimleri gösterdi. Burak’ın nişanlısıyla sarmaş dolaş pozlarını…

“Şu an…” dedi. Yutkununca adem elması yukarı çıktı. Sanki biraz genleşerek zorlukla yerine oturdu. “Kız arkadaşım onun nişanlısı.”

Mehmet şöyle yerinde doğruldu. En son isteyeceği şey, bir suçlu ile duygudaşlık kurmaktı. Halil önüne bakarak devam etti:

“İlk zamanlar gururum ağır bastı, çok etkilenmemiş gibi yapmaya çalıştım. Sonra, geceleri uyuyamamaya, uyku hapı aldığım geceler kabus üstüne kabus görerek kan ter içinde yataktan fırlamaya başladım.”

“İnançlı insanım Memur Bey. Bugüne kadar hiçbir canlıyı incitmedim. Ama o şerefsiz, kulağından eksik etmediği telefonuyla gözümün içine bakarak eski sevgilimle cilveli cilveli konuştuğunda, sarmaş dolaş resimlerini panoya astığında, başka kızlarla kaçamak yapmak için dükkandan erken çıktığında saçından tutup kafasını duvarlara vura vura patlatmamak için kendimi zor tutuyordum.”

Birer sigara daha yaktılar.

“Sonra geceleri sakinleşince, ona bir şey yaparsam en büyük zararı kendimin göreceğini düşünüyordum: Gençliğini hapislerde çürüt. Babanın emekli ikramiyesini hepten unut. Hasta anan kahrından yataklara düşsün…”

Derin bir nefes çekti içine. Duman geri çıkmadı.

“Ama içimdeki öfke ve intikam hırsı öylesine büyüyordu ki… Biraz olsun yatışabilmek için kendimi içkiye vurdum. Elim ayağım titremeye başladı. Birkaç hafta içinde iyice enkaza döndüm…”

Burnunu çekip devam etti:

“Çare olsun diye spora başladım. Hıncımı boks torbalarından alıyor, olur olmaz ağırlıkların altına giriyor, yolda yürürken pardösümün içinde taşıdığım dambılı indirip kaldırıyordum. Psikopatça biliyorum ama başka türlü içimden taşan şiddeti bastıramıyordum…”

Mehmet hikayenin sonunu merak ediyor ama sıkılmış gibi yapmayı sürdürüyordu. İşaret parmağını saatinin camına vurduktan sonra avcunu açıp, “saat kaç oldu, sen hala uzatıyorsun” gibilerden elini salladı.

“Bir öğlen, Burak Efendi yine beni aptal yerine koyarak ortaklık mevzusunu geçiştirdi. Elimden bir kaza çıkmaması için soğuk terler dökerek kendimi sokağa attım.”

Telefonu çaldı. Meşgule aldı.

“Artık bardağın taştığını, ona zarar vermediğim sürece kendimi affedemeyeceğimi anlamıştım. Pardösümün içinde dambılı indirip kaldırarak, düzenli nefes almaya çalışıyordum. Mahmutpaşa’ya gelmişim. Birden tanıdık bir dükkanın önünde onu gördüm: Yüzü Burak’ın çocukluğuna ait vitrin mankenini. Onun gri, sinsi gözlerini… Masummuş, üzgünmüş gibi sahtekarca aşağı inmiş kaşlarını… ”

Yanaklarını şişirip, seslice nefesini vererek sakinleşmeye çalıştı. “Bu kırık dökük polyester parçalarından bahsederken yurdun dört yanına heykelleri dikilmiş bir devlet büyüğüymüş gibi havalara girdiği anlar geçti gözümün önünden…”

Mehmet, izmaritini kül tablasına sertçe bastırdı.

“Elim kendiliğinden pardösünün içinden çıktı. Dambılı bütün gücümle onun çocukluk suratına vurdum.”

O anı tekrar yaşarcasına, Halil’in yüzü gerildi. Nefes alıp vermeyi kesti.

“Yaptığıma kendim de inanamamıştım. Koşarcasına oradan uzaklaştım.”

Bu kez dükkanın telefonu çaldı. Halil ahizeyi kaldırıp yuvasına geri bıraktı.

“Sanki aylardır göğsümde oturan kaya parçası yerinden oynamış, kalbim yeniden normal atmaya başlamıştı. Doğru düzgün nefes alabiliyor, kendimi normal bir insan gibi hissediyordum. Ne terliyor ne titriyor, içimden bağırarak kaçmak gelmeksizin, herkes gibi yürüyebiliyordum.”

“Rahatladın madem, neden diğer mankenlere de saldırdın?”

“Koca kaya oturmuştu göğsüme Memur Bey. Bir defada kalkar mı? İlaç gibi geldi bana Burak Burak bakan mankenler… Şirket kurulurken bu civarda epey dolaşmıştık onunla beraber. Hala kullanılmakta olan mankenlerinin yerlerini tek tek göstermişti bana. Fenalaşınca birini bulup suratına geçiriyor, rahatlıyordum. İnanın bunu düşünerek, planlayarak değil, uyurgezer gibi yapıyordum. İnsan selinin içinde oradan oraya sürükleniyor, sonra bir şey sezip aniden duruyor, karşımda onun çocukluk mankenini görünce, bütün gücümle suratına bir tane çakıyordum.”

“Şimdi nasılsın peki? İçindeki şiddet arzusu devam ediyor mu?”

“Hayır.” diyerek başını iki yana salladı Halil. Anlatmaya başladığından bu yana ilk kez Mehmet’in gözlerinin içine bakıyordu. “Şükürler olsun ki hayır. O mankenler benim Burak’a ya da kendime zarar vermemi, hayatımın kararmasını engellediler.”

“Dur bakalım, henüz düze çıkmadın?”

“Olsun varsın Memur Bey. Mala gelen hasarın telafisi olur da insana edilen zulmün affı olmaz. Hukukta olsa, vicdanda olmaz.”

Mehmet ilk kez ona hak verdiğini gösterir biçimde başını salladı.

Cebinden telefonunu çıkardı. Rehberde ismini ararken Halil’e:

“Burak’ın amcasını tanıyor musun?” diye sordu.

“Tanıyorum Memur Bey.”

İşaret parmağını dudağına götürerek “sus” işaret yaptı Mehmet. Karşı taraf telefonu açınca kendini tanıttı.

“Sağ olun. Gayet iyiyim görüşmeyeli.” dedi. “Siz hala çocuk mankeni üretiyordunuz değil mi? Bizim karakola beş tane lazım da. Evet, size bahsettiğim olayların telafisi için. Kaç liraydı tanesi? Bize kaça bırakırsınız? Peki… Bugün toplantımız var esnafla. Sonrasında tekrar arayacağım sizi.”

Telefonu kapatıp, Halil’e döndü. “Bak, pazarlık bile ettim senin için.” dedi. “Bir çay daha ısmarla da, esnaftan nasıl özür dileyeceğini de konuşalım.”

Alışveriş merkezinin yemek katında onu temizlikçi bonesi ve önlüğüyle bir masada sere serpe otururken gördüğünde, kendisi suç işlemiş gibi irkildi.

Kovboy şapkalı, orta yaşlı bir adamın etrafında el dedektörünü dolaştırırken de gözünü temizlikçiden alamıyordu. Yo, öyle fenalaşmış ya da kısa süreliğine soluklanmak için sandalyenin ucuna ilişmiş filan gözükmüyordu kadın. Dirseklerini masaya dayamış, aheste aheste gözlerini ovuşturuyordu.

“Kafi değil mi, beyefendi?” diye uyardı kovboy şapkalı adam kibarca.

“Dedektörün sesi kapalıymış, o yüzden iki kez geçmek zorunda kaldım, efendim. Kusura bakmayın.” diyerek kenara çekildi. Adam, Meksika desenli örme pelerinini savurarak, kovboy çizmelerinin topuklarını granit karolara vura vura ilerledi. İşte kimisi de böyle, parayı bol bulunca ne yapacağını, ne giyeceğini şaşırıyordu.

Bir kez daha başını temizlikçinin bulunduğu yöne çevirince, masanın üstündeki pahalı cep telefonunu ve yarısından fazlası içilmiş kola bardağını fark etti. Enikonu yerleşmişti masaya. Kim bilir ne zamandır oradaydı.

Kapı dedektörüne çantasıyla girmeye yeltenen genç kızı uyararak, x-ray cihazını işaret ederken, ‘bir temizlik görevlisi o marka telefona nasıl sahip olabilir ki?’ diye soruyordu kendi kendine. ‘Daha bunun faturası var, yol parası var… Ne yer, ne içer, nerede yatar, kalkar? Kiminle konuşur, kiminle buluşur? Hali vakti o kadar yerindeyse neden temizlikçilik yapar?’

Geçen gece arkadaşlarıyla sohbet ederlerken, “neden böyle kan beynine sıçrıyor ki, imkanlarını zorlayan ya da sana göre müsriflik yapan birini görünce?” diye lafa karışmıştı Kahveci Nusret.

“Herkes bir defa geliyor dünyaya. İsteyen her gün evinde iki kap yemeğini yer; isteyen haftada bir lüks lokantada ziyafet çeker, kalan günler kuru ekmeğe talim eder. Sen rahat bir emeklilik için en güzel yıllarını çalışarak geçirirsin; o gençliğini yaşar, yaşlılığında sürünmeye razı olur. Sen çocuğun için varını yoğunu seferber edersin, çocuğun yine de tek başına ayakta duramaz. Onun çocuğu mecburen kendi sorumluğunu kendi sırtlanır, bir bakmışsın seninkinden önce olgunlaşmış, bir de üstüne babasına destek olmaya başlamış… Yani her koyun kendi bacağından asılır, koçum. Seninki temiz yol. Yine bildiğin yoldan git. Ama başka yola sapanları da yadırgama, hele hele yargılama sakın!”

O günden beri düşünüyordu. Kahveci Nusret insan sarrafıydı. Ama onun tanıdığı müsriflerin, özentilerin hiçbirinin yolu hayırlı bir yere çıkmamıştı. Yalnızca kendilerine değil, başta en yakınları olmak üzere çevrelerindekilere de büyük zarar vermişlerdi. Öyle iyi bilmediği konularda ahkam kesen biri değildi; kendi öz babası bunların önde gideniydi.

İşte şimdi temizlikçinin sakin sakin kolasından bir yudum alıp tekrar ellerini yüzüne kapayışını izlerken, yine engel olamadığı bir öfkeyle doluyordu.

“Bir şey mi oldu?” X-ray cihazındaki arkadaşının uyarısı üzerine şöyle bir toparlandı. Zoraki bir gülümsemeyle herşeyin yolunda olduğunu işaret etti. Kapı dedektörünü çığlık çığlığa öttüren kadına dönerek:

“Üzerinizde metal eşya mı var, hanımefendi?” diye sordu.

Kadın paltosunun önünü açınca boynundaki stetoskop ortaya çıktı. Stetoskobu plastik kutuya koyarak, tekrar kapıdan geçmesini rica etti.  Bu dalgınlıkla kim bilir ameliyatta milletin içinde neler unutuyordur bu, diye geçirdi aklından.

Sonra yine temizlikçiyi düşünmeye başladı. Ne zordu bu devirde iş bulmak. Hele böyle sıcacık, güvenilir bir yerde… Dışarıda tonlarca insan işsizlikten kırılırken… Mesela gündeliğe giden kendi hanımı, el alemin evinde sabahtan akşama kadar sigortasız, güvencesiz pencere pervazlarında gezerken…

Diğer güvenliğe belli etmemeye çalışarak göz ucuyla temizlikçiyi kesti. Elleriyle gözlerini kapamış, öylece kıpırdamadan duruyordu. Yoksa kadıncağızın başına bir felaket mi gelmişti? Bu yeni olasılık çatık kaşlarının inmesine, alnındaki kırışıkların düzelmesine neden oldu. Tabi ya, kesin öyle bir halt olmalıydı. İdari işler sorumlusu istisnasız her toplantıda ‘disiplinsizliğe sıfır taviz’ diye kükrerken, şu duruşun işten tazminatsız atılmak anlamına geldiğini bilmemesine olanak yoktu.

Heykel gibiydi kadın… Düşünen kadın heykeli… Evet, evet kesin çok kötü bir şey gelmişti başına. Belki bir yakınını kaybetmiş, belki bir kaza ya da hastalık haberi almıştı. Azıcık sakinleşsin, gücünü toplasın diye oturtmuşlardı onu masaya. Büyük ihtimalle cep telefonu da ona değil, müdürüne filan aitti. Bu tür olağanüstü durumlarda uygulanan prosedürleri bilirdi. Alıştırarak söylesin diye önce müdür aranmıştı. Herhalde kola da sakinleşmesi için masasına bırakılmıştı.

Derin bir nefes aldı. Belki de bardaktaki kola değil ilaçtı. Kadının bir hastalığı vardı. İlacını içmek için izin almıştı. Kendine gelmeye çalışıyor ama bir türlü toparlanamıyordu. Başı dönüyor ya da gözleri kararıyor olmalıydı. Yoksa normal bir insan, kalabalığın ortasında dakikalarca gözlerini kapayarak oturur muydu?

Soluğunu tutmuş, ne yapacağına karar vermeye çalışıyordu. Kapıdan ayrılması görev ihlaliydi. Kadına yardım etmemek insanlık suçu!

Bu arada öğlen yemek saati bitmiş, insan trafiği sakinleşmişti. Sanat galerisindeki açılış partisi devam ediyordu.

Birkaç dakika boyunca hiç yeni müşteri gelmeyince cesareti arttı. X-ray cihazındaki arkadaşına, “Benim tuvalete gitmem lazım.” diyerek elindeki güvenlik dedektörünü monitörün önüne bıraktı. Neyse ki tuvalet, temizlikçinin oturduğu masanın bulunduğu taraftaydı. Seri adımlarla o yöne doğru yürümeye başladı.

Kadının oturduğu masanın kıyısına geldiğinde, ne diyeceği konusunda kararsızdı. Bir an duraksadı. Kaybedecek vakti yoktu. Sonuçta işçi sınıfı, birbirinin dilinden de, halinden de anlardı.

“Merhaba bacım.” dedi. “Yardımcı olabileceğimiz bir konu var mı?”

Kadın ellerini yavaş yavaş gözlerinden aşağı indirdi.

“Teşekkür ederim.” dedi. “Çok naziksiniz. Migrenim tuttu da, içerisi çok gürültülü. Biraz mola vereyim dedim.”

Kadının sesi televizyon dizilerindeki oyuncular gibi karizmatik çıkmıştı. Her vurgunun hakkını veren kusursuz bir diksiyon ve özgüvenle…

Dikkatli bakınca makyajsız sandığı yüzün fondöten kaplı, kaşların ise sosyete kadınlarınınki gibi dövme olduğunu fark etti.

“Buyurun lütfen, oturun. Tiyatrocu musunuz?”

Beyni durmuş gibiydi. Şaşkınlığı giderek büyüyordu.

“Yoo…” dedi ağzı açık. Başını iki yana sallarken dudakları sallanıyordu.

Temizlikçi kahkahayı basınca hepten tedirgin oldu. Masadan bir adım uzaklaşıp, gergin hareketlerle etrafı kolaçan etmeye koyuldu.

“Kostümünüz harika olmuş. Ama ben ‘Merhaba bacım’ deyişinizdeki otantik aksanın ancak tiyatro eğitimi almış, usta bir ağızdan çıkabileceğini düşünmüştüm.”

Kulaklarına kadar kıpkırmızı oldu. Dili damağı kurumuş, dişleri kenetlenmişti. Ne, kadına tam olarak neden bahsettiğini sorabiliyor, ne neden orada bulunduğunu açıklayacak bir sözcük sarf edebiliyor, ne de arkasını dönüp uzaklaşabiliyordu. Aniden başını çevirince dedektör kapısında sıra bekleyenleri gördü.

O sırada temizlikçinin telefonu çaldı. Kadın telefonu açıp kulağına götürdü.

“Ah merhaba hayatım.” dedi. “Teşekkür ederim, gayet iyiyim. Alışveriş merkezinde, sanat galerisindeyim. Bizim Tijen’in sergi açılışı var da bugün. Evet… Evet… Serginin teması: “Görünüşe Aldanma”.

Bakışlarını kadının yüzüne dikmiş, adeta donakalmıştı.

“Evet hayatım. Şu kıyafet balosu temalı açılış partisi… Görsen nasıl renkli ve enteresan bir organizasyon oluyor. Kovboy kostümüyle gelen mi istersin, doktorculuk oynayan mı? Abartıp süper kahraman olan bile var… Ben mi? Ben temizlikçi kılığındayım. İnanmazsın şu an karşımda müthiş bir güvenlik prototipi var. ‘Bacım’ filan dedi bana demin. Çok şeker… Ha ha ha ha… Keşke sen de gelebilseydin…”

Bütün gece yatakta dönüp durmuştu. Saatine baktı. Kalktı, perdeyi açtı. Dışarısı zifiri karanlıktı. Havalimanına varmış olmalı, diye düşündü. Belki güvenlik cihazından geçiyordur şu an. Belki de bavulunu teslim etmek üzere.

Tek elinde pasaport, kuyrukta beklerken canlandı gözünün önünde. Diğer elindeki cep telefonunun ekranına bakarken… Yüzü her geçen dakika biraz daha solarken…

“Eğer…” demişti, son kucaklaşmalarının ardından. “Kararını değiştirirsen… Bu, uçak kalkmadan bir saniye önce dahi olsa… Bir kere çaldır, yeter.”

Arkasını dönmeden önce buğulu gözlerinin derinlerinde belli belirsiz bir ışık belirmişti. Titrek bir pırıltı… Sisli havada, dağ başındaki bir evin penceresinden sızan mum alevi gibi. Zayıf ama ümitvar.

Montunu sırtına geçirip dışarı fırladı. Yarım saat vardı daha. Gece yarısından bu yana üstüne üstüne gelen dört duvarın arasına sığmayacak yarım koca saat.

Saçak altlarında uyuyan sokak köpeklerinin, otobüs durağında bekleşen karaltıların arasından hızla geçti. Bir gece önce, onu bıraktıktan sonra yaptığı gibi; elleri ceplerinde, bilinci yarı kapalı.

“Gitmemi istemezsen, kalırım.” demişti, yanmayan bir sokak lambasının altında nefeslerini tutmuş, yan yana otururlarken. Dizleri birbirine dokunuyordu. Herkesin eli kendi cebine saklanmış. “Büyütürüz birbirimizi.”

Sözcükleri, karaya vurmak üzere olan ilişkilerinin burnunda deniz feneri gibi çakmıştı. Dümeni elinde bulmuştu ansızın. Oysa o ne şiddetli ışığı, ne de dümende olmayı severdi.

“Bugüne kadar büyütebildik…” diye karşılık vermişti soğukkanlılığını korumaya çalışarak. Dizini kendine doğru çekmişti biraz. “Özgürdük çünkü. Şimdi sen sırf bizim için kalırsan eğer… Artık özgür olamayız.”

Hava kuruydu. Yerler ıslak. Ve hala karanlıktı neyse ki. En ufak bir iyimserliğe dahi tahammülü yoktu çünkü.

“Senden önce özgürdüm ben.” sözcükleri dökülmüştü biçimli dudaklarının arasından. Ne hesap soruyor, ne de yalvarıyordu. Kendini anlamaya çalışıyor gibiydi daha çok. Kendi kendine konuşuyor gibi. “Eksik de hissetmiyordum aslına bakarsan. Ama seninle… Başka oldum.” İnce burnunu hafifçe kaldırarak derin bir nefes çekmişti içine. Ucu kıpkırmızı olmalıydı o an burnunun. Karanlıktı, görmüyordu ama emindi bundan.

“Bunları konuşmaya başladığın andan itibaren…” diye karşılık vermişti buz gibi bir sesle. “Başka olmaktan ağır ağır çıkar, tekrar olmaya başlar her şey.” Yutkunmuştu sonra kuru kuru.

Son cümlesini işitmemiş gibi devam etmişti rüzgarın uçuşturduğu bir tutam saçını zarif bir el hareketiyle kulağının arkasına atarken. “Yalnızca sen değildin başka olan. Seni tanıdıktan sonra sabahlar da başkalaştı. Akşamlar da… Kitaplar da… Martılar da…” Tam bunu söylerken çevirmişti yüzünü. Gözleri mücevher gibi parlıyordu. “Anladım ki, gerçek aşk tek kişiye hapsetmiyor insanı. Bütün dünyaya açıyor.”

Boğaz’a doğru ilerliyordu. İçi de hava gibi kapkara. Yaraya tuz basmanın iyi geldiğini duymuştu çocukken. Tuzlu deniz havasını içine çekmeye gidiyordu.

“Aşkın bir kimyası olduğuna şüphe yok.” demişti, tekrar dizini, dizine değdirirken. “İnsanı sarhoşlaştıran bir hali var. Hani çakır keyif olunca her şey güzel görünür ya göze… Aşk onun biraz daha uzun soluklusu bana kalırsa…” Tam burada ikisini de rahatlatan, bembeyaz bir gülümseme belirmişti banklarında.

“Ama sonra…” Dizleri tedirgince uzaklaşmıştı yine birbirinden. “Sonrası hayatın bütün film festivallerini elinin tersiyle itip, tek bir diziye talim etme hali…” Yutkunmuştu yine. “Tek kitap okuyarak alim olunabilir mi? Tek ülke görerek seyyah? Hep aynı yemeği yiyerek sağlıklı kalabilen birini tanıyor musun?”

Burada sözünü kesmişti işte. “O tek kitabın içeriği, derinliği, okurun arayışına uygunluğu ve her baskıda kendini yenileyebiliyor oluşuna göre değişmez mi sorunun cevabı? O tek ülke, kurulduğundan beri bütün dünyanın canlılarına kapılarını ardına kadar açıp, anayurtlarındaki gibi var olmalarına izin vermişse? Hep aynı yemeği yemek sağlıklı ve şart değil elbette. Ama aynı kişiyle, aynı sofrada, aynı yemeği yemenin de huzur veren bir yanı yok mu? İnsanoğlunu bin yıllardır hayata ve birbirine daha güçlü bağlayan biraz da böyle ritüeller değil mi?” Nefes almadan sıralamıştı bunları. Bitiminde göğüslerinin gölgesi ayaklarının dibinde bir süre hızlı hızlı inip kalkmıştı.

Boğaz’a ulaştığını soğuk, iyotlu hava ciğerlerini sızlatınca fark etti. Başını kaldırdı. Ufukta belli belirsiz gündoğumu hazırlıkları başlamıştı. Rüzgar estikçe üstünde hayalet bir çocuk varmışçasına usul usul sallanan salıncağın yanından geçerek, parka doğru yürüdü.

“Hepsinde haklı olabilirsin.” demişti alt dudağını ısırmayı bırakarak. “Ama bütün bunlar tek başına yaşayabileceğin sınırsız olasılığı iki kişinin ortaklaşa gerçekleştirebileceği sınırlı deneyimler toplamına indirgeyecek…”

“Yani?” diye sormuştu alaycı mı, alıngan mı olduğunu belli etmeyen, duygusuz bir tonda.

“Yani her defasında yeni bir varlığı, yorumu, teni, rengi keşfetmek yerine, hayatını tek bir varlığın, yorumun, tenin, rengin filtresiyle yaşamak zorunda kalacaksın. Her yeni güne ‘başka nasıl biri olabilirim?’ diye başlamayacaksın. Sürekli ‘onunla ne yapabilirim?’ sorusunun cevabını arayacaksın.”

Uzun bir sessizlik olmuştu bu konuşmanın ardından. “Ben her gün başka biri olmak istemiyorum.” deyip aniden ayağa kalkmıştı. “Kendim olmak istiyorum sadece. İçinden geldiği zaman, içinden geldiği gibi davranabilen… Hayatı boyunca hiç kimseyi, hiçbir koşulda, içinden gelmediği gibi davranmaya zorlamayan biri.”

Bunu söylerken sarılıp yanaklarından öpmüştü; ne mesafeli, ne tutkulu. Sonra gözlerinin içine bakmıştı inadına. Bunun ne kadar derine işleyebildiğinin farkında: “Ama sanırım haklısın… Ben şu an… Hayatı aşkın kırmızı filtresiyle görüyorum…” Nefes alırken burun delikleri zarifçe açılıp kapanmıştı. “İçimden öyle geliyor. Dalga dalga… Alev alev… Seninle yapabileceklerimi, dünyanın tüm olasılıklarından daha fazla önemsiyorum.”

Hiçbir şey diyememişti. Yalnızca o an değil, gece boyunca hiçbir şey diyememişti. İçinden ne geldiğini, hayatı nasıl görmek istediğini hiçbir zaman tam olarak bilememişti.

Gözü karşı kıyıya takıldı. Yalıların ve kuleli tarihi okulun tepesinde altın rengi bir çizgi belirmişti. Bu çizgi ile birlikte gökyüzünde sarımsı, morumsu sızıntılar belirmeye; siyahın tavizsizliği ağır ağır grinin kararsızlığına dönüşmeye başlamıştı.

Kendini hiç iyi hissetmiyordu. Gri ile idare edebilirdi. Ama daha fazlasıyla başa çıkıp çıkamayacağından emin değildi.

Bir an için evine dönmeyi düşündü. Hali yoktu. Teknelerin karşısına sıralanmış banklardan birine çöktü. Sabah koşusuna çıkmış genç bir adam önünden hızla geçti. Sonra yine park ıssızlaştı. Hiç kimsenin, hiçbir şeyin temasına tahammülü yoktu. Gözlerini sımsıkı kapadı. Yakalarını kaldırdı. Kollarını göğsünde kavuşturdu. Kalan on beş dakikayı içine kapanarak geçirmeye karar verdi.

İçinden o geliyordu.

Dalga dalga… Alev alev… Gözlerini kapayınca siyah görmez mi insan? Ruhundan kırmızı fışkırıyordu.

Başka yüzler düşünmeye çalışıyordu. Başka eller, başka sözler… Başka anlar, başka renkler…

Bacağını bacağının üstüne bastırıyordu. Yumruğunu, dişlerini, göz kapaklarını sıkıyordu. Soluğunu tutuyordu.

Daha fazla dayanamadı… Nefesi patlarcasına boşaldı. Gözleri kendiliğinden açıldı. Kirpiklerini kırpıştırdı…. Gördüklerine inanamadı! Gökyüzü kırmızıydı. Başını sağa sola çevirdi. Pembe, kızıl filan da değil: Kıpkırmızı!

Banktan fırladı. Rıhtıma bağlı yat ve teknelerden denizi göremiyordu. Oysa şu an onun her yeri, herşeyi göreceği bir açıklığa; özgür bir bakışa ihtiyacı vardı.

Koşarak bir sıçrayışta tam karşısındaki yolcu teknesinin burnuna atladı. Merdivenleri tırmanarak üst kata çıktı. Teknenin kıçına kadar koştu. Soluk soluğa durdu.

Yalnızca gökyüzü değil, Boğaz da kıpkırmızıydı. Dalga dalga, alev alev, cayır cayır kırmızı…

İçinden tek renk geliyordu. Dışarıda tek renk görüyordu. Hayatında ilk kez kendini evrenle tam bir uyum ve bütünlük içinde hissediyordu.

Yüzündeki gülümseme aniden dondu. Panik halinde ceplerini karıştırmaya başladı. Güçlükle telefonunu buldu. Eli kolu birbirine karışıyordu. Saate baktı. Uçak kalkmak üzereydi. Telefon numarasını ararken işaret parmağı zangır zangır titriyordu.

Nihayet buldu. Parmağını numaranın üstüne bastırdı. Asırlar kadar uzun süren bir sessizliğin ardından çalma sinyali duyuldu. Telefon anında açıldı.

“Ben…” deyip derin bir nefes aldı. “Artık hayatı kırmızı görüyorum.”

Karşıdan yanıt, hıçkırıkla karışık geldi.

“Bekle orda. Hemen uçaktan iniyorum.”

 

1922 yılının yazdan kalma bir Ekim günüydü. İnci Mecmuası muhabiri Kemal Bey yazısını teslim etmiş, kahkülünü uçuşturan esintiye karşı Babıali yokuşundan Sirkeci’ye doğru iniyordu.

Sigarasından derin bir nefes çekerken, artık bekarlıktan yorulduğunu düşündü. Zaten vazifesi gereği oldukça düzensiz, koşuşturmalı, muamma ve tehditlerle dolu bir hayatı vardı. Buna bir de mesai dışı saatlerde kafa dağıtmak için katılmayı alışkanlık haline getirdiği sazlı sözlü içki meclisleri eklenince, henüz otuzlarının başlarında olmasına rağmen şakakları ağarmış, göz altları parşömen gibi kırışmıştı. Kendini bir yandan işgal altında eğlenceye verirken, bir yandan da her geçen gün şahsiyetini kaybeden kadim İstanbul şehri gibi bedbaht hisseder olmuştu.

Annesi onu bu illetten kurtaracak çareyi adı kadar iyi biliyordu. Komşu ve uzak akraba iyi aile kızlarından, hamamda tanıştığı akça pakça, körpecik gelin adaylarından, aşağı mahalledeki kırık dökük evlere sülalecek doluşmuş, ecnebi artistleri kıskandıracak güzellikteki renkli gözlü göçmen kızlarından dilediğini biricik oğluna almak için her Allah’ın günü dil döküyordu. Ama ilk gençliğinde okuduğu frenk romanlarının ve mensubu olduğu neşriyat cemiyetinin tesiri ile görücü usulü değil, kendi gözü ve gönlüyle seçeceği hatunla baş göz olmayı kafasına koymuş Kemal’ini bir türlü ikna edemiyordu.

Yıllar ilerledikçe Kemal Bey de milli duygularla beynelmilel fikirler arasında sıkışıp kalmıştı. Balolarda, tiyatrolarda, bira bahçelerinde, Cadde-i Kebir’de sıkça tesadüf ettiği alımlı çalımlı gayrımüslim kadınlar ilk gençllik yıllarında az yüreğini hoplatmamış; temaşalarının yanı sıra tedrisatları ile de erkeklerden aşağı kalmayan modern birer fert olmayı becermiş bu kadınlar, rüyalarını az süslememişlerdi.

Ne var ki, İstanbul’un işgalinin ardından aynı kadınların kibirli İngilliz, Fransız ve İtalyan askerlerin etrafında nasıl da dört döndüklerine tanık olduktan sonra artık hiçbirini içine sindiremiyordu. Feracesiz, yaşmaksız sokağa çıkmayan Türk kadınlarına karşı derin hissiyatlara kapılabilmesi için ise ahşap kafeslerin gerisindeki kıkırdaşmalar, Boğaziçi mehtaplarında saz heyeti peşinde kürek çekilirken denk gelinen gölgeli bakışlar ya da yakınlaşılan harem kayıklarından yükselen iyotla karışık çiçek esansları kafi gelmiyordu.

Kemal Bey, o akşamüstü bütün bu açmaz ve meşguliyetlerinden biraz olsun uzaklaşabilmek için uzun süredir görmediği çocukluk arkadaşı Bıçakçı Rasim Usta’yı ziyaret etmeye karar vermişti. Rasim Usta’nın Tahtakale’de ufak bir dükkanı vardı. Kader ona mahalle arkadaşı Kemal Bey’den oldukça farklı bir yol çizmişti. Rüştiyeyi bitirmeden babasının yanında çıraklığa başlayan Rasim, babası harpte bir süngü taaruzu esnasında şehit olduktan sonra çocuk sayılabilecek yaşta işin başına geçmek zorunda kalmıştı. Bugün ise üç çocuklu bir aile babası ve Tahtakale’nin en iyi bıçakçılarından biriydi. Kemal Bey onun dükkanına ne zaman uğrasa huzur bulur, kışın sobanın üstünde fokurdayan çaydanlık; güneşli günlerde ise dükkanın dış cephesine asılan kafeste tatlı tatlı şakıyan kanarya nağmeleri eşliğinde yareni ile laflamak, onu safiyane çocukluk yıllarına seyahat etmiş gibi canlandırırdı.

Kemal Bey, bu kez arkadaşını dükkanın kepengini indirirken yakaladı.

“Hayrola Usta?” dedi, pes perdeden. “Akşam ezanından evvel dükkanı kapatmazdın sen?”

Rasim Usta, açıklama yapmak üzere sesin geldiği yöne doğru dönünce Kemal Bey’in müstehzi tebessümü ile karşılaştı. İki arkadaş hasretle kucaklaştılar.

“Ooo hoş gelmişsin, Kemal Kardeşim” derken sesi şaşkınlık ve sevinçle çınladı Rasim Usta’nın. “Dur açayım şu kepengi hemen. Geleceğini bilsem kapatır mıyım hiç dükkanı?” Sözlerini bitirir bitirmez kilidi açmaya davrandı. Kemal Bey:

“Vallahi darılırım kardeşim.” diye itiraz ederek Rasim Usta’nın bıçak kesiği izleriyle dolu koca elini tuttu. “Elbet mühim bir meselen var ki, bu vakitte dükkanı kapattın. Seni işinden gücünden etmeye gönlüm razı olmaz. Hem ben zaten öylesine uğramıştım. Halini hatırını sorup, yoluma devam edecektim.”

Karşılıklı ısrar ve iltifatların ardından Rasim Usta Kemal Bey’i, hiç değilse bir müddet beraber yürümeye ikna etti. Yolunu dükkana düşürdüğüne göre dostunun canı sıkkın olmalıydı. Ayaküstü biraz laflar, onu kafasına taktığı mevzulardan uzak tutardı.

Böylece her ikisinin de gönlü olmuş şekilde Tahtakale’den Küçük Pazar’a doğru yürümeye başladılar. “E anlat bakalım Rasim” diye takıldı Kemal Bey. “Senin gibi mesaisine namusu gibi bağlı bir ustaya bu saatte dükkan kapattıran sebep nedir?”

Rasim Usta hafifçe kızardı. Gevelediği lakırtıların devamını bir türlü getiremeyince, Kemal Bey çapkınca bir gülümseme eşliğinde:

“Yoksa sen de mi sıkıldın evlilikten?” diye sorarak arkadaşını sıkıntıdan kurtarmaya çalıştı.

“Haşaa…” diye itiraz etti, Rasim Usta. “Bilakis yaş ilerledikçe çocuklarla birlikte yuvama, zevceme olan düşkünlüğüm de artıyor.”

“Ee derdin ne o zaman?”

Rasim Usta derin bir iç çekti. “Çocuklar büyüdükçe evin masrafı da artıyor. Gel gör ki, son zamanlarda işler maalesef geri geri gidiyor.”

“Bu durumda dükkanı erken kapatmak yerine tam tersini yapmak gerekmez mi?”

Rasim Usta istese de acar muhabir dostundan bir halt gizleyemeyeceğini iyi bilirdi. Gülümseyerek:

“Peki o zaman… Anlatacağım nedenini ama bak sen okumuş adamsın; sonra dalga geçmek, diline dolamak filan yok. Herkesin itikadı ayrı, itiyatı ayrı…”

“Tamam, kan kardeş sözü.” dedi Kemal Bey elini göğsüne götürerek. “İyiden iyiye merak ettim bu esrarlı meseleyi.”

Rasim Usta derin bir nefes aldı. Bakışlarını yoldan ayırıp arkadaşının gözlerine çevirdi.

“Pazar Ola Hasan Bey’i bilir misin?” diye sordu.

“Hani şu çarşı pazar dolaşıp önüne gelen esnafa “Pazar ola” diyen koca kafalı deliden mi bahsediyorsun?”

“Biraz evet, biraz hayır.” diye cevap verdi, Rasim Usta. “Evet, kısa boylu, doğuştan kocaman kafalı bir adamdır Hasan Bey. Yıllarca her sabah Süleymaniye, Vefa, Çemberlitaş, Küçük Pazar, Katırcılar, Tahtakale, Marpuççular, Sultanhamam güzergahını kat etmiş, yolunun üstündeki dükkancılara, ayak satıcılarına teker teker “Pazar ola” demiş, nevi şahsına münhasır bir şahsiyettir.”

“Peki ya ‘biraz hayır’ dediğin kısım?”

“Hasan Bey deli değildir.”

Rasim Usta ciddileşen bir üslupla, kelimelerini itinayla seçerek devam etti.

“Her dem iyilikle bakan gözleri; hinlik, fesatlık bilmez karakteri yüzünden ona çocuksu diyebilirsin. Hazır cevaplığını, kimi zaman ekabirleri bile uzun uzun düşünmeye sevk eden alimane kelamlarını koca kafasından mütevellit üstün zekasına yorabilirsin. “Pazar ola” diye selamladığı esnafın işlerinin nasıl açıldığını takip ederek evliya olduğunu ileri sürebilirsin. Ama Hasan Bey deli değildir. Bunu velinimete nankörlük kabul ederim.”

Kemal Bey, uzun zamandır arkadaşının herhangi bir şeyi böylesine katiyetle savunduğuna şahitlik etmemişti.

“Sen öyle diyorsan, doğrudur kardeşim.” diyerek alttan aldı. “Benim kendisi hakkındaki bütün malumatım, birkaç kez yol üstünde tesadüf etmişliğim ile sınırlı. Demek o yüzden esnaf kendisine pek hürmetkar davranıyordu. Dükkanlarında otursun, bir şeyler yesin, içsin diye Hasan Bey’in etrafında dört döndüklerini, onun ise ikramları elinin tersi ile geri çevirerek, yetişeceği bir yer varmış gibi acele ettiğini hatırlıyorum. Bu durumda aklını yitirmiş bir deli değil, Allah’ın cezbesine erişmiş bir meczupmuş Hasan Bey, anlaşılan.”

Bu son benzetme Rasim Usta’nın çok hoşuna gitti. Tekrar yürümeye başladılar. Aslında Kemal Bey, kendi söylediğine pek ikna olmuş değildi ama onun için hiç de mühim olmayan bir mevzuda lafı uzatarak arkadaşıyla ters düşmek istemiyordu. Öte yandan Pazar Ola Hasan Bey gibi kırk yıl düşünse aklına gelmeyecek zararsız bir şahsiyet hakkında laflamak onu kendi buhranlı meselelerinden uzaklaştırmış, bir nebze olsun hafiflemesini sağlamıştı.

“Bu senin Hasan Bey’le ilgili hatırladığım bir başka hususiyet de esnafı selamlama şekli… İşportacının yanından geçerken ‘Pazar ola İşportacıbaşı’, gazete satan küçük çocuğa ‘Pazar ola Gazetecibaşı’, kör dilenciye ‘Pazar ola Dilencibaşı’, kalaycı dükkanına başını uzatarak ‘Pazar ola Kalaycıbaşı’, berber çırağına ‘Pazar ola Berberbaşı’ diyordu.”

Rasim Usta, talebesini onaylayan sevecen bir hoca edasıyla Kemal Bey’in gözlemini tabir etti.

“İşte öyle yüce gönüllü bir zattır Hasan Bey. Yaşı, dini, rütbesi ne olursa olsun, onun nezdinde herkes yaptığı işin başıdır, üstadıdır, en kıymetlisidir. Çocukla ihtiyar, Müslümanla Yahudi, Rumla Ermeni, çırakla usta onun gözünde birdir. Hepsi aynı derecede mühimdir. İşinin piridir.”

Kemal Bey, arkadaşının Pazar Ola Hasan Bey’e duyduğu hürmet ve hayranlığı tebessümle takip ediyor; delilik ve dahilik alametlerinin birbirine ne kadar benzer olabileceğini hatırlatarak dostunun muhayyilesi ile alay etmek istemiyordu.

Bir süre konuşmadan yürüdüler. Çarşı, pazar oldukça tenha görünüyordu. Küçükpazar’ı geçip Unkapanı istikametinde ilerlemeye devam ettiler. Kemal Bey aniden Rasim Usta’ya dönerek:

“Sahi biz nereye gidiyoruz?” diye sordu.

Rasim Usta, göbeğini tutarak güldü.

“Hiç sormayacaksın sanmıştım.” dedi. “Atlamataşı’na. Pazar Ola Hasan Bey’in evine.”

Kemal Bey bir kez daha durup ellerini iki yana açtı.

“Latife ediyorsun.”

Rasim Usta gevrek gevrek sırıtarak, yürümeye devam etti:

“Vallahi latife etmiyorum, kardeşim. Ben de çarşı eşrafı gibi Pazar Ola Hasan Bey’in uğuruna inanıyorum. Yıllardır bütün dükkancılar, işportacılar bilir: Onun ‘Pazar ola’ dediği esnafın işleri o gün rast gider. Demedikleri ise kimi gün siftah dahi yapamaz. İşler her gün geriye gidiyor dedim ya az evvel…”

“Evet?”

“Ne zamandan beri işler fena biliyor musun?”

Kemal Bey başını iki yana salladı.

“Pazar Ola Hasan Bey altı ay önce bir araba kazası geçirip, evden dışarı çıkamamaya başladığından bu yana.”

“Yani?” Kemal Bey de artık ciddileşsin mi, gülüp geçsin mi şaşırmıştı.

“Yani Hasan Bey bize ‘Pazar ola’ demeyi bıraktığından beri, piyasanın bereketi de kesildi.” diye açıkladı, Rasim Usta. “Birkaç dükkan hariç herkesin işleri tepetaklak gidiyor. Sonunda sorduk, soruşturduk ki meğerse o birkaç dükkan; yani Mısır Çarşısı’ndaki baharatçılar, Tahtakale’deki kahvecilerle şekerciler, Küçük Pazar’daki kasap, Berber Osman filan gizli gizli Hasan Bey’in evine gidip ellerini, bıçaklarını, makaslarını, küreklerini Hasan Bey’in ellerine sürter, duasını alırlarmış.”

Kemal Bey dudaklarını büzerek:

“Sen de evliya ziyaretine gidip tuz, şeker bırakan, çaput bağlayan hatunlar gibi bir meczuptan medet mi umacaksın yani?” diye sordu.

Rasim Usta’nın yüz hatları gerildi. “Tastamam öyle kardeşim” dedi. “Şayet benim inancıma ve Hasan Bey’in cezbesine hürmet ediyorsan başımın üstünde yerin var; yok etmiyorsan ister burada, ister Hasan Bey’in evinin sokağında vedalaşalım, herkes kendi yoluna gitsin.”

Rasim Usta ki, Kemal Bey onu çocukluğundan beri hep ılımlı, uyumlu, uzlaşmacı bir karakter olarak bilirdi; ilk kez arkadaşına böyle rest çekiyordu. Kemal Bey önce afalladı. Sonra bu kadim yarenine beslediği muhabbetin, aydın kişi izanına ağır bastığına kanaat getirerek:

“Anca beraber, kanca beraber…” dedi. “Bizim kitabımızda yarenimizi yarı yolda bırakmak yazmaz.”

Rasim Usta’nın yüz hatları gevşedi. Arkadaşına minnetle gülümsedi. Unkapanı’na kadar hiç konuşmadan, uygun adım devam ettiler. Kemal Bey düşündükçe arkadaşının gerginliğinin bir inanç ve itimat meselesinden ziyade, geçim sıkıntısı yaşayan bir babanın endişe ve çaresizliğinden kaynaklandığına hükmetti.

Unkapanı’na vardıklarında, dükkanın önünde çubuk tüttüren hırkalı bir Bakkal’a Pazar Ola Hasan Bey’in evini sordular. Yoldan geçenler duman altı Bakkal’dan evvel davranarak el kol işaretleri ile adresi tarife koyuldular. Sonunda yağız bir delikanlı, o tarafa gittiğini söyleyerek Rasim Usta ile Kemal Bey’e kendisini takip etmelerini söyledi. İki arkadaş birbirlerine göz kırparak delikanlının peşine düşerken, her ikisi de Hasan Bey’in civardakiler tarafından bu derece tanınıp sayılmasına ve ziyaretçilerine neredeyse hacı muamelesi yapılmasına şaşırmış görünüyordu.

Delikanlı dar, kasvetli bir sokakta, bir nalburun önünde durdu. Dükkanın üstündeki eskice evi göstererek “burası” dedi. “Hayrını görün” temennisinin ardından, adımlarını sıklaştırarak yoluna devam etti.

Kapıyı yaşlı bir kadın açtı. Rasim Usta önce kendini, sonra da Kemal Bey’i tanıtınca, kadın hiç konuşmadan misafirleri içeri buyur etti. Onları iki tarafında boş gaz tenekeleri dizilmiş ufak bir avludan geçirip kendi halinde bir odaya götürdü. Oranın Hasan Bey’in odası olduğunu söyledi. Hasan Bey’in bahçede olduğunu ekleyerek, çağırmak üzere dışarı çıktı.

Beş dakika kadar iki sedir ve duvara asılı bir Kuran-ı Kerim’den başka eşyası bulunmayan odada beklediler. Sonunda ak sakallı, sarıklı bir adam önde, Pazar Ola Hasan Bey arkada, içeri girdiler. Ak sakallı adam, Hasan Bey’in babası olduğunu söyleyerek sırayla misafilerin ellerini sıktı. Hasan Bey gözlerinde saf bir bakış, dudaklarında mütebessim bir ifade ile konukların karşısındaki sedire oturdu. Camdan dışarı bakarak:

“Sefa geldin Bıçakçıbaşı” dedi.

Rasim Usta avcunu göğsüne koyarak.

“Hoş gördük Hasan Bey” diye karşılık verdi. “Bu benim çocukluk arkadaşım: Kemal Bey.”

“Kemal Bey ne iş yapar?”

“Muhabirdir kendisi.”

“Sen de hoş geldin Gazetecibaşı. Anam kızartacağı balıkları sizin yazdıklarınızın üstünde unluyor.”

Kemal Bey, ne diyeceğini bilemedi. Gülümseyerek başını salladı.

“Niye geldiniz Bıçakçıbaşı?”

Babası araya girdi.

“Evladım hiç misafire öyle denir mi?”

“Baba sen ne zaman öleceksin? Daha senin vaktin gelmedi mi? Ben bile ölüyordum arabanın altında ama senin hiç niyetin yok. ”

“Tövbe tövbe… Allah’ın işine karışılır mı oğlum, hem ben ölürsem ne yapacaksın?”

“Yasin okurum. Ruhuna lokma dökerim, helva pişiririm. Fakir fukara sevinir.”

Kemal Bey makaraları koyvermemek için kendini zor tutuyordu. Rasim Usta lafa karıştı.

“Allah uzun ömür versin babanıza, Hasan Bey” dedi. “Siz isteyin, biz kendisi sağken de fakir fukaraya lokma döktürelim, helva dağıttıralım.”

“Senin baban var mı?” diye sordu Hasan Bey.

Rasim Usta önüne bakarak: “Sizlere ömür.” diye mırıldandı.

Hasan Bey yine şaka mı ciddi mi belli olmayan çocuksu bir tonda:

“Yaa bekara koca boşaması kolay tabi.” dedi. Babasını Rasim Usta’ya işaret ederek: “Bu sarıklı senin baban olsun ister miydin?”

Rasim Usta kekeledi. “İsterdim tabi.” diyebildi sonunda. “Baba, erkeğin arkasında dağdır.”

“Al o zaman, bizim Uludağ senin olsun. Haydi hayrını gör. Öp bakalım mübarek elini.”

Rasim Usta ne yapacağını bilemedi. Ak sakallı adam elini uzatınca mecburen alnına götürdü. Kemal Bey gülmemek için dudağını ısırıyordu.

O sırada ihtiyar kadın, iki feraceli misafirle kapıda göründü. Hasan Bey göz ucuyla misafirleri keserken:

“Bunlar neden gelmiş?” diye sordu.

İhtiyar kadın utana sıkıla: “Seni görecekleri gelmiş.” diye cevapladı.

“Haa… O zaman gelin oturun şöyle. Hoş geldiniz, sefa getirdiniz.” diyerek yerinden kalkıp misafirleri karşıladı. Babası ile birlikte karşı sedire, Kemal Bey’le Rasim Usta’nın yanına geçtiler. Kadınlar, baba oğulun boşalttığı yere oturdular.

İkisinin de yüzleri yaşmakla örtülüydü. Açıkta kalan gözlerden birinin yaşlı, diğerinin ise körpe olduğu anlaşılıyordu. Hasan Bey:

“Beni neden göreceğiniz gelmiş?” diye sordu.

Kırışık gözlerin sahibi: “Kızımı münasip bir koca ile baş göz etmek istiyoruz, Hasan Bey.” diye açıkladı. “Seni gören kızoğlankızlar, üç vakte kadar zevce oluveriyormuş diye işittik. Nasiplenmeye geldik.”

Hasan Bey konuştuğu kişiden başka yönlere bakıyor, karşısındakini dinlemediği izlenimi uyandırıyor, sonra beklenmedik bir anda sorduğu sorular ve ettiği kelamlar ile herkesi şaşırtıyordu.

“Nasıl bir koca ister kızın?” diye sordu bu kez de.

“Yaşı kemale ermiş, mürekkep yalamış, gezeceğini gezmiş, göreceğini görmüş, artık evinin erkeği, çocuklarının babası olarak huzurlu bir hayat sürmeye karar vermiş, hali vakti yerinde, helal süt emmiş bir koca ister.” diye sıraladı kadın.

“Ne çok şartınız, şurtunuz varmış. Açsın bakalım yüzünü.”

Kız, tereddütle annesine baktı. Annesi, bu kadar erkeğin karşısında yüzünü göstermesine asla izin vermezdi. Kadın bakışlarını yalvarırcasına Hasan Bey’e çevirdi. Pazar Ola Hasan Bey hiç oralı değildi.

“Aç aç… Zarar gelmez. Onlar yabancı değil. Sizin gibi namuslu insanlar.”

Kadın ve kızı ne söylenileni yerine getiriyor, ne de itiraz edebiliyorlardı.

Hasan Bey sıkılıp: “Siz bilirsiniz. O zaman kalkın, gidin.” deyiverince feracelerinin altında şöyle bir titrediler. Ta Edirne’den sırf Pazar Ola Hasan Bey’in duasını almak için gelmişlerdi. Daha önce hayrını görenler; kızlarının kısmetlerinin açılmasını Hasan Bey’in iyilik dolu bakışlarına borçlu olduklarını söylemişlerdi.

Kafa kafaya verip, fısıldaştılar. Ve sonunda kızın yaşmağını kısacık bir süre için açmaya karar verdiler.

Kızın eli yaşmağa giderken, Hasan Bey, babası, Rasim Usta ve Kemal Bey bakışlarını önlerine indirdiler. Kız yaşmağını indirdi. Ve beklemeye başladı. Hasan Bey hala diğerleri ile birlikte utangaç çocuklar gibi önüne bakıyordu. En sonunda kızın annesi dayanamadı:

“Efendi” dedi. “Buyurun. Bakabilirsiniz.”

Rasim Usta ile Hasan Bey’in babası hiç kımıldamadılar. Hasan Bey’in bakışları kısacık bir an için kızın yüzünü yalayıp utangaç çocuklar gibi odanın farklı bir köşesine kaçtı. İşte o an olağanüstü bir durum gerçekleşti. Kemal Bey’in başı kendi iradesi dışında bir kuvvet tarafından, adeta çenesinden tutulup ağır ağır yukarı kaldırıldı. Bakışları yaşmağın araladığı cennet kapısından içeri daldı. Sırayla gül dudaklarda, ipek tende ve hokka burunda pervane gibi kanat çırptıktan sonra ahu gözlerde alev aldı. Ve o alev, tez zamanda aşk yangınına dönüşerek Kemal Bey’i esir aldı.

O sırada genç kız da, kıvılcımlar saçan ela gözler karşısında büyülenmiş gibi kalakaldı. Annesinin böğrüne vurduğu dirsek darbesiyle kendine gelip yüzünü örttükten sonra da tesiri artarak devam eden o kıvılcımlar, kızın gözbebeklerinden aşağı göğüs kafesine sirayet etti. Ve çok geçmeden genç bedenini içten ateşler içinde bırakırken, dıştan tir tir titretmeye başladı.

Hasan Bey uzun sessizliklere tahammül edebilen biri değildi. Ayaklanırken:

“Pazar ola Gelinbaşı” dedi. Yaşlı kadın ayağa kalkıp, hafifçe eğilerek Hasan Bey’e teşekkür etti. Kız da onu taklit edip, kapıya yöneldi. Dışarı çıkmadan önce bir kez daha gözleri Kemal Bey’in yangın yeri bakışlarına takıldı. Önünden geçerken, titreyen eli beyaz ipek mendilini Kemal Bey’in ayaklarının dibine bırakıverdi.

Kemal Bey çölde su bulmuş bedevi gibi mendili yerden alıp burnuna götürdü. Ahu gözlüsünün ipek teni niyetine içine çekip yangınını hafifletmeye çalıştı. Ve birden yerinden fırlayıp, mendili teslim etme bahanesiyle, ana kızın İstanbul’da kaldığı adresi öğrenmek üzere peşlerinden dışarı çıktı.

Odaya geri döndüğünde Rasim Usta, bereketini artırsın diye dükkandan getirdiği bıçağı Pazar Ola Hasan Bey’in eline sürtmeye çalışıyor; Hasan Bey elini keser diye bıçağa dokunmaya yanaşmıyordu. En sonunda ak sakallı babasıyla Rasim Usta, Hasan Bey’i bıçağın sapına el sürmeye razı edebildiler.

Hasan Bey sapı kavrarken “Pazar ola Bıçakçıbaşı.” diye bağırdı.

Duasını alan Rasim Usta, sırtından ağır bir yük kalkmış gibi, nefesini salarak şöyle bir doğruldu: “Allah razı olsun Hasan Bey” dedi. Ve ayağa kalktı.

Rasim Usta vedalaşmak üzere ak sakallı adamın elini bir kez daha öperken, Hasan Bey seslendi:

“İstersen yeni babanı da al götür. Bir dahaki ziyaretinde geri getirirsin.”

Şaka mı ciddi mi söylendiği tam olarak anlaşılamayan bu sözlere hep beraber güldüler.

Kapıda dikilmekte olan Kemal Bey’i fark eden Hasan Bey:

“Sana da Pazar ola Gazetecibaşı.” dedi. “Yine gel.”

Kemal Bey, Hasan Bey’in karşısında saygıyla eğilirken: “Sayende Pazar oldu bile Hasan Bey.” dedi. “Akşama annemi kız istemeye gönderiyorum. İnşallah düğüne seni de bekleriz.”

Hasan Bey’in gözleri neşe ile parladı: “Gelirim inşallah.” dedi “Düğünleri çok severim. Keşkek yer, şerbet içeriz. Göbek atar, halay çekeriz.”

Rasim Usta ile Kemal Bey, avluda, gaz yağı tenekelerinin arasından sokak kapıya doğru ilerlerken içeriden hala Hasan Bey’in sesi geliyordu:

“Heeeyt!… Pazar ola Davulcubaşı… Pazar ola Zurnacıbaşı… Sana da Pazar ola Halaybaşı…”